هنوز خشكسالی را باور نكرده ایم

در حالیكه سال آبی 1399 – 1400 به تایید آمار و اطلاعات  موجود با 42 درصد كاهش بارش نسبت به  متوسط بارش سالیانه دراز مدت، در زمره خشكترین سال آبی نیم قرن اخیر قرار گرفته و البته مشاهدات نیز حاكی است كه ظاهرا این خشكسالی در اولین ماه سال آبی 1400 – 1401 نیز ادامه داشته و پیش بینی های هواشناسی حداقل پاییز خشك و كم بارشی را تایید می كند ولی در میدان و سطح جامعه وضع به گونه دیگری است بطوریكه در كل هنوز به این باور نرسیده ایم كه در شرایط بحرانی و خشكسالی شدید قرار داشته و متاسفانه كماكان همان سیاست ها و اقداماتی را كه در مصرف بی رویه آب به طور مستمر انجام می گرفت مجددا در این شرایط نیز ادامه دارد. بطور مثال گاها در سطح شهر مشاهده می شود كه آبیاری فضای سبز به همان سبك و سیاق در ظهر پاییزی با بالاترین میزان تبخیر انجام می شود درحالیكه حتی می توان در چنین شرایطی و با اتخاذ روش كم آبیاری و فقط با یك دستور العمل از طریق وزارت كشور به شهرداری ها و سپس از طریق شهرداری ها به معاونت های فضای سبز در ماههای باقیمانده تا زمستان حداقل آبیاری فضای سبز را متوقف نمود.

مخازن سدهای كشور در شرایط فعلی و در مجموع كمتر از 17 میلیارد متر مكعب یعنی حدود یك سوم از حجم مفید خود دارای آب می باشند و این در حالی است كه بعضی از سدهای كشور مانند سد زاینده رود كمتر از 10 درصد حجم مخزن، آب داشته و تقریبا در هفته های آینده تامین آب شرب شهرهای استان اصفهان و بعضا استان یزد كه از طریق این سد تامین آب شرب می شوند دچار چالش جدی و احتمالا قطع آب خواهند شد و هنوز اقدام مثبتی در این خصوص برای پایداری نسبی تامین آب شرب استانهای اصفهان و یزد كه در شرایط وخیم و فوق بحرانی به سر می برند انجام نگردیده است.

از یكطرف به گفته وزیر محترم نیرو هم اینك 8 شهر بزرگ كشور منجمله اصفهان بزرگ در شرایط حاد تنش آبی قرار دارند ولی از طرف دیگر اقدامات قابل ملاحظه ای در این خصوص مشاهده نمی شود در حالیكه می توانستیم با اقدامات پیشگیرانه از جمله آگاهی رسانی عمومی، كاهش فشار آب در سطح شبكه آبرسانی و جیره بندی حداقل طول مدت تامین آب را افزایش داده تا اتصال به فصول پر بارش زمستان و بهار ممكن شود. در استانهای تهران و البرز كه تامین آب شرب آنها نیز عمدتا از سدهای لتیان، ماملو ، لار، كرج و طالقان صورت می گیرد نیز وضع وخیم می باشد بطوریكه در مجموع این سدها هم اكنون تنها 400 میلیون متر مكعب آب در مخازن خود داشته و این رقم 50 درصد حجم مخازن در چنین روزی در سال گذشته است و چنانچه شرایط كم بارشی و كمبود رواناب در سال آبی جاری ادامه داشته باشد مسلما منابع آب استراتژیك تهران بزرگ دچار چالش جدی شده و قطعا از اواخر زمستان سالجاری زنگ خطر آب شرب تهران و كرج به صدا درخواهد آمد.

در خوزستان نیز بیشتر تامین آب پاییزه كشاورزی حدود یك میلیون هكتار اراضی این استان مطرح است سدهای بالادست كارون هم چون كارون 3، كارون 4، شهید عباسپور و مسجد سلیمان به عنوان تامین كننده اصلی سد گتوند تقریبا فاقد حجم مفید بوده و لذا سد گتوند نیز اگر وضع اینگونه ادامه یابد قادر به تامین آب كشاورزی دشت خوزستان نخواهد بود و چون حجم آب مخازن سد های خوزستان نیز كاهش شدیدی داشته مسلما شرایط نرمال زمستان و بهار از نظر بارش هم به سختی قادر به پر كردن 23 میلیارد متر مكعب حجم مخازن سدهای خوزستان نخواهد بود و بالطبع یكی از مهمترین منابع تامین خوراك ایرانیان یعنی تولیدات كشاورزی استان خوزستان دچار خدشه خواهد شد.

پدیده خشكسالی كه با ان روبرو هستیم می توانست از دو جنبه برای مصرف كنندگان بخش شرب و كشاورزی مورد توجه قرار گیرد كه متاسفانه اینگونه نشد و دو وزارتخانه نیرو و جهاد كشاورزی به عنوان تامین كنندگان و توزیع كنندگان آب شرب و كشاورزی اقدامات مقتضی و اورژانسی در این خصوص انجام ندادند اول اینكه آگاهی رسانی عمومی و جدی همراه با اخطار و اعلام وضعیت قرمز و بحرانی باید از طریق جراید و صدا و سیما و مصاحبه ها از طریق مقامات رسمی این دو وزارتخانه انجام می شد كه بخوبی این مهم عملی نگردیده است و دوم اینكه با جیره بندی و كنترل فشار در سطح شبكه آبرسانی شهری و شبكه های مدرن آبیاری از یكطرف و كنترل و كاهش ساعات كار چاههای كشاورزی از طرف دیگر می توانستیم هم تاب آوری تامین آب را برای سال آبی پیش رو افزایش دهیم و هم یك مانور و تمرین مقابله با مصرف زیاد آب در سطح كشور انجام دهیم كه این نیز انجام نگردید. امید است در فرصت باقیمانده حداقل تصمیمات مناسبی اتخاذ گردد تا فرصت سوزی های گذشته تا حدی جبران گردد و دست اندر كاران بخش آب كشور توجه نمایند كه فقط از طریق كاهش مصرف می توان هم سو با رفتار طبیعت خشك و نیمه خشك ایران و با افزایش قدرت تاب آوری یك ایران قدرتمند را در انتظار داشت .