توجه به تغییرات اقلیم اصل انکار ناپذیر شهر پایدار

معصومه ابتکار معاون در سومین نشست هم‌اندیشی و هم‌آوایی آینده شهری ایران با محوریت سنجش وضعیت پایداری در کلانشهر تهران که در سازمان حفاظت محیط زیست برگزار شد با اشاره به گرایش جوامع بشری از جمله جامعه ایرانی به سمت شهرنشینی گفت: توجه به موضوع مدیریت شهری و شهرنشینی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.

معاون رئیس جمهور افزود: شاخص‌ها و تعاریفی تحت عنوان شهرهای پایدار، شهرهای شکوفا، شهرهای تاب‌آور،شهرهای سازگار با محیط زیست و شهرهایی که بتوان به لحاظ اقتصادی و فرهنگی و به جهات و ابعاد مختلف توسعه پایدار، شهرهای قابل زیست باشد، امروز بسیار مورد توجه است.

رئیس سازمان حفاظت محیط زیست ضمن یادآوری این موضوع که یکی از تعاریف بسیار قابل توجه و تاکید در دنیای امروز «شهر قابل زیست» است، اظهارکرد: در واقع پرسش اصلی این است که شهر برای خودرو، بتن، ساختمان، درخت یا انسان است؟ زیرا انسان قرار است در شهر زندگی کند. زندگی به معنای تمام ابعاد عاطفی و انسانی، بازی و امنیت کودکان، استراحت و آسایش سالمندان، تلاش و فعالیت مردم و تعالی مادی و معنوی آن‌ها است و شهر در چنین چارچوبی تعریف می‌شود زیرا انسان پس از همه گام‌هایی که در جهت توسعه برداشته درجستجوی سکونتگاه‌های قابل زیست است چرا که توسعه ناپایدار، عملا امکان زندگی را بسیار سخت کرده است.

وی با اشاره به گسترش آلودگی‌های مختلف همچون آلودگی هوا و صدا در شهرها همچنین دور شدن شهرها از طبیعت و توسعه بتن و خودرو در شهرها و گسترش شهرسازی بر مبنای ساخت و توسعه تونل‌ها و پل‌ها برای خودرو اظهار کرد: چنین شهرهایی کمتر قابل زیست است.

ابتکار ضمن مرور اهداف ۱۷ گانه توسعه پایدار جهانی گفت: یکی از این اهداف به موضوع شهرهای پایدار و قابل زیست اختصاص دارد و شاخص‌های بسیار ارزشمندی برای این هدف تعریف شده است علاوه بر اهداف توسعه پایدار جهانی، امروز در جهان موضوع و بحث شکوفایی شهری و شاخص‌های شکوفایی شهری با نگاهی جامع به ابعاد مختلف اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و محیط زیستی مطرح است.

رئیس سازمان حفاظت محیط زیست با بیان اینکه در سطح جهانی مبحث شهرنشینی همگام و هم سو با ملاحظات محیط زیستی نیز مطرح است،اظهارکرد: این مبحث تاکید دارد که مدیریت، برنامه‌ریزی و طراحی شهرها باید مبتنی بر ملاحظات اکولوژیک و شاخص‌های سلامت و محیط زیست باشد.

وی اشاره‌ای هم به جهت‌گیری‌های ملی در این حوزه داشت و از توجه جدی به مبحث مدیریت شهری با شاخص‌های پایداری و محیط زیستی در سیاست‌های کلی محیط زیست نظام -ابلاغی مقام معظم رهبری همچنین برنامه ششم توسعه و برنامه دولت یازدهم سخن گفت.

معاون رئیس جمهور ادامه داد: خوشبختانه امروز پس از چهار سال علاوه بر اینکه می توانم سیاهه بلند بالایی از سیاست‌های اتخاذی برای بهبود شرایط زندگی و قابل زیست بودن شهرهای ایران ارائه بدهم،قادر هستم از دستاوردهای مثبت به رغم مشکلات و چالش‌های فراوان نیز گزارشی ارائه دهم.

ابتکاردر ادامه گفت: گاهی وقتی از شهرها صحبت می کنیم گمان می کنیم تنها در خصوص محدوده داخل شهرها یا حداکثر حریم شهرها صحبت می‌کنیم و این موضوعی است که با توجه به سابقه عضویت در شورای شهر سوم تهران به‌خوبی آن را درک کردم. اگرچه در همان شورا بسیار تلاش کردم تا این تعاریف بسته تغییر کند و تاثیر اکوسیستم‌ها بر یکدیگر در این تعاریف گنجانده شود.

رئیس سازمان حفاظت محیط زیست ضمن تاکید بر این موضوع که احیای دریاچه ارومیه بر اثر توجه و نگاه ویژه رئیس جمهوری و کار عظیم و عزم دستگاه‌ها در ابعاد مختلف همچون توقف سدسازی ها، تدوین طرح جامع، رهاسازی حق آبه‌ها، لایروبی رودخانه‌ها و آماده‌سازی شرایط برای رسیدن آب به دریاچه، اصلاح الگوی کشت و آبیاری محقق شد، تصریح کرد: تاثیر خشک شدن دریاچه ارومیه بر زندگی و زیست ۱۴ میلیون نفر از مردم کشور که غالبا در شهرهای حومه دریاچه ارومیه و استان‌های همجوار زندگی می‌کنند، نشان می‌دهد که شهرنشینی تا چه میزان متاثر از محیط های اطراف و سیاست های کلان است.

وی اشاره‌ای هم به موضوع گرد و غبار و تاثیر این طوفان‌ها بر زیست مردم داشت و اظهار کرد: امروز شهرهای کشور ما تحت تاثیر طوفان‌های گرد و غبار کشور عراق است؛ مشابه همان تاثیری که شهرهای اروپایی همچون آتن، بارسلون، مادرید، رم و شهرهای جنوب ایتالیا از طوفان‌های گرد و غباری شمال آفریقا می پذیرند و این بدان معنا است که تاثیرات محیط زیستی بسیار گسترده است و در نتیجه نگاه و تعریف ما از شهر نمی‌تواند محدود باشد.

رئیس سازمان حفاظت محیط زیست ادامه داد: امروز نمی‌توان مدیریت شهری را بدون توجه به مبحث تغییر اقلیم در نظر گرفت زیرا یکی از مولفه‌های مهم شهرهای پایدار توجه به موضوع تاب‌آوری در مقابل تغییر اقلیم و برنامه‌های مدیریت شهری برای کاهش انتشار گازهای گلخانه ای همچنین سازگاری و تاب‌آوری در مقابل تغییرات اقلیم، افزایش دما، کاهش بارندگی و تاثیر این موضوعات بر منابع آب و مدیریت منابع آب است بنابراین نگاه و نحوه مدیریت شهری ما در حوزه‌های مختلف اقتصاد شهری، معماری و منظر شهری، محیط زیست شهری، فرهنگی و اجتماعی باید منطبق با تحولات دنیا و اقتضائات ملی و جامع باشد.

معاون رئیس جمهور یکی از دستاوردهای مهم دولت یازدهم در شهرها را کاهش آلودگی هوا دانست و اظهارکرد: بنابر گزارش سازمان بهداشت جهانی از هر هشت مورد مرگ و میر در دنیا، یک مورد منتسب به آلودگی هوا است و این موضوع بیانگر میزان تهدید پذیری زیست افراد به ویژه شهرنشین‌ها و به طور خاص ساکنان کلانشهرها و شهرهای صنعتی از موضوع آلودگی هوا است.

رئیس سازمان حفاظت محیط زیست با یادآوری این موضوع که هر انسان روزانه به ۱۶ کیلو هوا برای تنفس نیاز دارد، گفت: آلاینده‌ها از طریق همین هوای تنفسی وارد بدن و سیستم گردش خون افراد می شوند و عوارض گسترده‌ای برای سلامتی آن‌ها دارند. به دلیل اهمیت همین موضوع بود که دولت یازدهم با اجرای برنامه‌ها و اقدام‌های مختلفی همچون یکپارچه‌سازی سیستم معاینه فنی خودروها (سیمفا)، حذف بنزین آلوده به بنزن پتروشیمی، توزیع بنزین و گازوئیل یورو ۴، ارتقای استاندارد خودروها به یورو ۴، کاهش سوخت مازوت مصرفی در نیروگاه‌های کشور از ۴۵ درصد در سال ۹۲ به ۸ درصد در سال ۹۵ و برنامه‌ریزی برای رساندن این میزان به صفر در سال ۹۶، خروج ۶۰ هزار تاکسی فرسوده از خطوط حمل و نقل عمومی، خروج بیش از ۹۰۰هزار خودرو فرسوده از سیستم حمل و نقل برای بهبود کیفیت هوای کشور به ویژه در هشت کلانشهر آلوده که جمعیتی معادل تقریبا ۳۰ میلیون نفر را در بر می‌گیرد، گام برداشت.

وی ادامه داد: در نتیجه همین اقدامات است که سال ۹۵ اصفهان به رغم آنکه شهری با ابعاد صنعتی و گردشگری گسترده است نسبت به سال ۹۲ شاهد افزایش سه برابری روزهای سالم و پاک بود یا در شیراز هیچ روزی با هوای ناسالم در سال ۹۵ نداشتیم. در تهران نیز شاهد بودیم که تعداد روزهایی با هوای سالم و پاک در سال ۹۵ نسبت به سال ۹۲، ۷۰ روز بیشتر شده بود و البته در البرز هم ۲۰ درصد کیفیت هوا بهبود پیدا کرد.

ابتکار اشاره ای هم به شهر اهواز داشت و گفت: متاسفانه به رغم اقدام‌های مثبتی که در شهر اهواز و استان خوزستان داشتیم به دلیل پدیده گرد و غبار که ۸۰ درصد کانون‌های آن خارجی و عمدتا در عراق است، کیفیت هوا تا رسیدن به نقطه مطلوب فاصله زیادی دارد.

رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، توسعه حمل و نقل عمومی، مترو، خطوط اتوبوسرانی، اصلاح الگوی رفتاری شهروندان در شهرها به ویژه کلانشهرها را برخی از ضرورت‌های دستیابی بهتر به اهداف برنامه‌های بهبود کیفیت هوا دانست و اظهارکرد: امروز ۳۰ میلیون شهروند ایرانی در مقایسه با سال ۹۲، هوای بهتر و سالم‌تری را تنفس می‌کنند و این گامی رو به جلو است. اگرچه هنوز تا نقطه مطلوب فاصله داریم و شوراهای شهر و شهرداری‌ها مسئولیت‌های زیادی در موضوعاتی همچون مدیریت پسماند، مدیریت فضای سبز، توجه به تعامل درست با طبیعت و منابع طبیعی، ساماندهی فعالیت‌های اقتصادی و صنعتی در شهرها و بسیاری حوزه های دیگر دارند.

وی در ادامه گفت: الگوی شورای شهر سوم شهر تهران و به ویژه کمیته محیط زیست این شورا، الگویی قابل توجه است و می تواند مورد استفاده قرار گیرد.

معاون رئیس جمهور ضمن تاکید بر ضرورت برخورداری از برنامه و رویکردی با نگرش توسعه پایدار، همچنین نگرش علمی مبتنی بر دستاوردهای علمی و تجارب ملی و بین المللی برای مدیریت درست شهرها، تصریح کرد: ساز و کارهای مدیریتی موفق و موثر مبتنی بر مشارکت مردم و بخش خصوصی است.

رویکرد اشتباه توسعه؛ مهم ترین چالش حوزه محیط زیست

بنابراین گزارش، سید محمد مجابی - معاون توسعه مدیریت، حقوقی و امور مجلس سازمان حفاظت محیط زیست- نیز در این مراسم با بیان اینکه مهم‌ترین چالش حوزه محیط زیست ناشی از رویکرد اشتباه توسعه است، گفت: این رویکرد اشتباه تنها مختص ایران نیست و در تمام دنیا وجود دارد. توان بشر در استفاده از منابع، منجر به دست‌اندازی بیشتر بشر به منابع و افزایش تخریب و آلودگی انسان‌ساخت یا ناشی از عامل انسانی در طبیعت و محیط زیست شد. در نتیجه بشر در قرن ۲۰ به رغم برخورداری از مدرنیسم و تکنولوژی با چالش‌های جدی محیط زیستی مواجه شد.

وی با یادآوری اینکه تعامل جهانی برای حرکت به سمت توسعه پایدار از ربع سوم قرن ۲۰ آغاز شد، اظهارکرد: امروز یکی از مهم‌ترین مباحثی که بشر با آن مواجه است، موضوع گرم شدن کره زمین و تلاش برای مقابله با این افزایش دما است. به همین دلیل ۱۹۷ کشور در اجلاس پاریس به این جمع‌بندی رسیدند که باید از افزایش دمای کره زمین به بیش از ۲ درجه نسبت به قبل انقلاب صنعتی جلوگیری شود.

معاون توسعه مدیریت، حقوقی و امور مجلس سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به عصر یخبندان اظهار کرد: فراموش نکنیم که عصر یخبندان به دنبال کاهش تنها ۵ درجه‌ای دما روی کره زمین رخ داد و چه بسا افزایش بیش از ۲ درجه‌ای دما منجر به تجربه کردن جهنم در همین دنیا شود.

مجابی با بیان اینکه کمربند خشکی از مغرب تا پاکستان را فرا گرفته است، اظهار کرد: در برخی نقاط ایران با افزایش دمایی بیش از افزایش دمای میانگین جهانی روبه رو هستیم.

معاون سازمان حفاظت محیط زیست ضمن تاکید بر اهمیت محیط زیست و تاثیر آن بر کیفیت زندگی بشر، تصریح کرد: صحبت از زندگی و حیات در واقع صحبت از کیفیت زندگی و حیات است و از این رو در حوزه مدیریت شهری به لحاظ تمرکز جمعیتی شهرها باید میزان توجه به مسائل محیط زیستی را به شدت افزایش دهیم.

وی با ذکر مثال کلانشهر تهران گفت: تهران شهری با ۵۲ کیلومتر از انتهای شهید بابایی تا بزرگراه کرج و ۲۸ کیلومتر در طولانی‌ترین مسیر شمالی و جنوبی و وسعت ۷۷۰ کیلومتر مربع، جمعیت روزانه بیش از ۱۱ میلیون نفر، همچنین ۱۶ میلیون سفر در روز است.

وی ادامه داد: تهران شهری است که ساماندهی مشاغل در آن مشکل دارد همچنین میزان بارندگی آن محدود است. تا جایی که ۳۰۰ میلیون متر مکعب آب دستاورد نزولات جوی در ۳۸ بارندگی تهران است ولی میزان مصرف آب در تهران ۱۰۰۰ میلیون متر مکعب است و این بدان معنا است که تنها یک سوم میزان آب مصرفی تهران از محل بارش‌ها تامین می شود که البته این بارش‌ها تنها منجر به هدایت آلودگی‌ها از نقطه‌ای به نقطه دیگر می شود.

مجابی ضمن تاکید بر ضرورت برنامه‌ریزی در حوزه‌های مختلف شهر تهران تصریح کرد: نخستین اقدام، مسئله‌یابی است. از این رو در نخستین مطالعه صورت گرفته در خصوص کلانشهر تهران، ۵۰۰ کد مسئله تعریف کردیم که در ۴۰ دسته قابل طبقه‌بندی بود.

معاون سازمان حفاظت محیط زیست افزود: در گام دوم باید این مسائل مدام رصد شود و داشبرد شهری از همین نقطه شکل گرفت که بعدها تبدیل به رصدخانه شهری شد و البته از جمله اقداماتی است که می تواند اثرات بسیار جدی داشته باشد. زیرا در رصدخانه شهری قادر به مشاهده تمامی بارگذاری ها هستیم.

وی ادامه داد: در مبحث طرح جامع که مورد نقد بسیاری از برنامه ریزان نیز هست که چطور می توانیم یک طرح جامع داشته باشیم، قادر به مشاهده مشکلات خواهیم بود و البته در همین جا به لحاظ محیط زیستی باید تعریفی از SOE داشته باشیم و در این تعریف، باید میزان فشارها، اثرات، نتایج و راهکارها را داشته باشیم و هر سال نسبت به سال بعد، برنامه داشته باشیم و نسبت به ارزیابی برنامه و شاخص های قبلی نیز اقدام کنیم.

معاون توسعه مدیریت، حقوقی و امور مجلس سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به ریل‌گذاری‌های صورت گرفته در دولت یازدهم برای برخی اقدام‌ها در حوزه‌های مدیریت شهری گفت: با توجه به اینکه هوا، آب و خاک سه عنصر حیاتی است و البته در کنار این‌ها، تنوع زیستی نیز از اهمیت زیادی برخوردار است، می‌توانیم اقدام‌های دولت یازدهم را بررسی کنیم. به طور نمونه در حوزه هوا، یکی از اقدام‌های مهم، ارائه لایحه هوای پاک به مجلس و تصویب آن در مجلس دهم بود که البته در حال حاضر شورای نگهبان به آن سه ایراد وارد کرده که هر سه ایراد هم درست است و در حال برطرف کردن آن‌ها هستیم.

مجابی جرم‌انگاری آلودگی هوا، تاکید بر میزان فضای سبزی شهرها و سازگاری فضاهای سبز با اقلیم شهرها، پایش ساختمان‌ها به عنوان منابع آلودگی در شهرهای بالای ۵۰۰ هزار نفر را از نکات مثبت این لایحه برشمرد .

وی افزود: اگر در گذشته در جاده ماهشهر، گرد و غبار تولیدی بر اثر بادهایی با سرعت ۱۵ کیلومتر بر ساعت بود ،امروز گرد و غبار تولیدی بر اثر بادهایی با سرعتی معادل یک سوم سرعت گذشته است و این به دلیل تهی شدن حوزه آبخیز است. به همین دلیل یکی دیگر از گام‌های مهم دولت یازدهم ارائه لایحه حفاظت و احیای تالاب‌های کشور و تصویب این قانون در مجلس و تایید در شورای نگهبان بود.

معاون توسعه مدیریت، حقوقی و امور مجلس سازمان حفاظت محیط زیست پیشنهاداتی نیز در خصوص آینده‌پژوهی ارائه کرد و گفت: پیش از آینده پژوهی، ضروری است آمار متقن و دقیق داشته باشیم این در حالیست که ما در شهرهای خودمان آمار دقیقی نسبت به بسیاری مسائل نداریم. به طور نمونه در مورد آلودگی هوا که از جمله منابع اصلی آن آلاینده‌های متحرک است، از حدود ۱۵ میلیون نفر سفر روزانه در تهران، معادل یک و نیم میلیون نفر سفر توسط ۸۰ هزار تاکسی صورت می گیرد. روی بارگذاری‌ها هم نمی توانیم اعداد دقیقی بدهیم.

مجابی ادامه داد: در خصوص آینده پژوهی نخست باید مدل مناسبی برای سنجش مسائل شهری انتخاب کنیم سپس ابعاد محیط زیستی را به عنوان یکی از مهم‌ترین مسائل مورد توجه قرار دهیم و روی ارزش‌های تاریخی و فرهنگی ورود کنیم و تلاش کنیم تا شهروندان نسبت به شهرهای خود تعلق خاطر داشته باشند.

معاون توسعه مدیریت، حقوقی و امور مجلس سازمان حفاظت محیط زیست، معماری شهری سازگار با شهرها را از دیگر نکاتی برشمرد که باید مورد توجه قرار گیرد وگفت: در کنار تمامی این موارد باید به برند شهری نیز توجه داشته باشیم.

وی باغ شهرها را از جمله ارزش‌های شهر قزوین برشمرد و گفت: باید ارزش ها و ساختارهای شهری را بشناسیم و برای هر شهر بر اساس ساختارهای موزون آن برنامه‌ریزی داشته باشیم.

بر پایه این گزارش در این مراسم و با حضور معصومه ابتکار از کتاب «باغ شهر صفوی قزوین» به قلم ویدا نوروز برازجانی و محمدرضا جوادی رونمایی شد. پوستری نیز با موضوع دریاچه ارومیه و منقوش به تصویر ماهواره‌ای که نشاندهنده روند نتیجه بخش احیاء دریاچه ارومیه بود به منظور اهدا به رئیس جمهوری به ابتکار تقدیم شد.

منبع: ایسنا

https://zistonline.com/vdcjahem.uqe8mzsffu.html