زیست آنلاین – ملیحه محمودخواه -ماده ث بند ۳۸ قانون برنامه ششم توسعه کشور می تواند راهگشای برخی از مشکلات پسماند باشد .
در این ماده آمده است که نظارت بر اجرای طرحهای جامع مدیریت پسماند بهویژه در سواحل دریاها، رودخانهها، جنگلها و دشتهای حاشیه تالابها و مدیریت سالانه حداقل ۲۰ درصد از حجم پسماندهای موجود با روش مناسب انجام گیرد.این در حالی است که امروزه هر خانواده ای که به شمال سفر می کند بیش از ۵۰۰ گرم زباله در جنگل و اطراف دریا رها می کند این به جز زباله هایی است که خود خانواده های اهالی شمال کشور ایجاد می کنند و بر اساس امار ۶۲۵۰ تن زباله توسط خانوارهای شمالی تولید می کنند . و این پسماندها همانقدر که برای سلامتی افراد مضر است می تواند محیط زیست را هم با خطر روبرو کند بر اساس آمارهای مدیریت شهری در استان های شمالی روزانه ۷۵۳ هزار لیتر، شیرابه ناشی از زبالههای دپو شده در جنگل وارد عرصههای جنگلی میشود و اکنون بسیاری از درختان پایین دست این شیرابهها خشک شده و شماری هم در حال خشک شدن هستند. این نتیجه دپو و دفن زباله در جنگل است که نه تنها درختان که محیط زیست را هم تهدید می کند و باعث آلودگی آب هم می شود این ها در کنار هم مدیریت پسماند به ویژه پسماندهای مسافرتی را پر اهمیت می کند و باید به طور جدی توسط سازمان محیط زیست و شورای عالی استان ها به مجلس ارائه شود . بر اساس امار سازمان جنگل ها بیش از ۲۰۰ هکتار از مناطق جنگلی به دفن زباله اختصاص دارد و مراتع نیز از این مساله بی نصیب نمانده اند و ۴۷۱ هکتار مرتع در شمال کضشور نیز به این مساله اختصاص داده شده است . با وجود انکه در ماده (۶) قانون مدیریت پسماند،رسانه های دیداری و شنیداری موظفند اطلاع رسانی و آگاه سازی انجام دهند اما با این حال کمتر در رسانه ها شاهد بیان این خطر محیط زیستی هستیم .این در حالی است که با همه مشکلاتی که در این حوزه وجود دارد تلاشی نیز برای ساخت کارخانه های بازیافت در محدوده شمال کشور وجود ندارد و متاسفانه پسماند تهدید جدی برای جنگل های شمالی شده است . به نظر می رسد یکی از راههایی که در می تواند از این خطر رها شد تنها عمل به بندهایی از آن است مطابق بند «۱۶» ماده (۷۱) قانون تشکیلات، وظایف و انتخابات شوراهای اسلامی کشور و انتخاب شهرداران به وضع و وصول عوارض پسماند از ساکنان و حجم انبوه گردشگران اقدام کنند. گردشگران نیز باید عوارض بپردازند تا هزینهها، صرف جمعآوری، تفکیک و بازیافت پسماند شود. از سوی دیگر اعتبارات دولتی نیز می تواند در این خصوص مهم باشد و اصلاح قانون های مدون می تواند حرکت های مهمی را در این زمینه ایجاد کند هنوز یک ماه نشده است که رئیس سازمان بهزیستی برای بازدید از محل دپوی زباله در شمال کشور و بررسی وضعیت این زباله ها به شمال کشور سفر کرده است رفع مشکل زباله ها در شمال را نیازمند راهکار اقتصادی دانسته است و در این سفر اعلام کرد که راهکار اقتصادی سبب مدیریت مصرف و وارد کردن بخش خصوصی به حل مشکل زباله خواهد شد. وی خبر داده بود که لایحهای در دست تدوین است که در آن تلاش شده است تا مشوقهايی برای ورود بخش خصوصی در نظر گرفته شودو هدف از این لایحه را ورود بخش خصوصی به موضوع پسماند و زباله دانست تا این مشکل از دوش دولت و شهرداری برداشته شود و با ان ایجاد اشتغال شود. معاون رئیس جمهور تبدیل زباله به کمپوست را یکی از مواردی عنوان کرد که باید سرمایه گذاری بر روی آن انجام شود وی راهکار حل مشکل انباشت زباله از گذشته را ایجاد نیروگاه زبالهسوز و تولید انرژی دانسته و خبر داده بود که اکنون ساخت ۲ واحد نیروگاه تولید انرژی در مازندران در مرحله نیمه نهایی قرار دارد و با بهرهبرداری آنها بخشی از مشکلات زیست محیطی حل میشود.
مردم نقش مهمی در مدیریت پسماند دارند مهرداد لاهوتی نماینده مردم لنگرودمشارکت مردم در سرعت بخشیدن به کنترل پسماند را مهم و اساسی خواند و عدم همکاری مردم را تولید کنندگان اصلی پسماندهای شهری هستند را غیر ممکن دانست وی معتقد است : با بازیافت پسماندهای شهری می توان در کاهش هزینه ها و بهبود بخشی وضعیت بهداشتی و زیست محیطی موثر عمل کرد. وی در ادامه به سه عامل رشد جمعیت، توسعه شهری و همچنین رشد روز افزون صنایع را عامل اصلی این زباله ها می داند و در ادامه می گوید :به هر حال از مشكلات عمده در ارتباط با مديريت مراكز دفن مواد زائد شهري، آلودگي ناشي از شيرابه هاي توليد شده در منابع مختلف زيستي از جمله خاك است.بطور کلی مراكز دفني كه در نواحي با بارندگي زياد قراردارند مثل سراوان رشت توليد شيرابه به مراتب بيشتر از مراكز دفن ديگر است. در نتيجه خطر جاري شدن شيرابه و آلودگي این نوع سایت های دفن زباله بسیار بالاتر است.این در حالی است که سراوان بزرگترین سایت دفع زباله شمال کشور را به خودش اختصاص داده است وميانگين حجم شيرابه توليدي حدود ۱۲۵ مترمكعب در روز است. وی در ادامه می گوید :متاسفانه روزانه حجم زیادی زباله در دل جنگل های سر سبز سراوان تخلیه می شود در حالیکه این منطقه از استعدادهای خوب گردشگری برخوردار است.دولت در سه سال نخست برنامه پنج سال توسعه موظف به ساماندهی زباله های تمامی شهرهای شمالی کشور بود اما متاسفانه در این زمینه توفیقات خوبی حاصل نشد و جای گلایه بسیاری است مدیریت از مبداء محمد زرکش مدیریت بخش پسماند در استان مازندران در این باره می گوید:همانطور که تجربه جهانی مدیریت پسماندهای خانگی تایید می کند، تمرکز بر عاملیت، سیاستگذاری در جهت اصلاح رفتارهای فردی و مدیریت از مبدا مهم ترین نقش را در حل مسأله پسماند ایفا می کند. در استان های شمالی نه تنها نه تنها مساله تفکیک زباله بلکه آموزش بازیافت خانگی نیز به راحتی امکان پذیر است زیرا این مساله تهدیدی برای کشاورزی ارگانیک به حساب می آید و حل این معضل می تواند باعث فعال شدن کشاورزی ارگانیک نیز شود . به طور مثال این طرح در یک روستا به نام اسبوکلا اجرا شد و طرح ترویجی برای بازیافت زباله انجام می شود . در واقع به اهالی روستا آموزش هایی از جمله جداسازی زباله های خشک و تر از همان زمانی که زباله تولید می شود ، تولید ورمی کمپوست ،مصرف برخی از این زباله ها برای تغذیه دام ها داده می شود . این در حالی است که این اتفاق در سالهای دور در فرهنگ های بومی مردم وجود داشته است. وی در ادامه تاکید می کند که تولید کرم و استفاده از ان در باروی خاک مزرعه در شمال کشور به صورت سنتی انجام می شده است که امروزه تنها در چند روستا انجام می شود .
گردشگران هم مقصرند میثم حمزه ای فعال محیط زیست نیز در این باره می گوید : با توجه به اینکه استان های شمالی گردشگران زیادی را هر ساله به آنجا می کشاند مدیریت بخش پسماند در آنجا مهم و ضروری به نظر می رسد. وی در ادامه گردشگران را در آلودگی جنگل ها به زباله را بی تقصیر نمی داند ومی گوید : به طور قطع بخشی از مشکلات زیست محیطی به ورود گردشگر برمیگردد و باید این مشکل در مکانهای گردشگرپذیر مدیریت شود در واقع باید قانونی تدوین شود که گردشگر باید در قبال زباله ای که ایجاد می کند عوارض پرداخت کند این فعال محیط زیست معتقد است که موضوع پسماند موضوعی اجتماعی است و باید حل ان اجتماعی باشد و این به معنای انداختن مشکل بر گردن مردم نیست در واقع این مساله به برنامه ای جامع نیاز دارد که بصورت کاملا محلی در دراز مدت قابل مدیریت و اجرا باشد وی یک اضطرار فوق العاده برای حل پسماندهای فعلی رها شده را ضروری می داند و د ر ادامه می گوید :در استفاده از روش های نوین، مثل زباله سوزها، حداکثر تطابق اقلیمی در نظر گرفته شود و تنها برای مصارف خاص (همچون احتراق مواد غیرقابل بازیافت) مورد استفاده قرار گیرد، اولویت برنامه ها استفاده از روش های ارگانیک وبهبود وضعیت کشاورزی، مثل تولید کمپوست باشد.