حفاظت از زمین با مراقبت از خاک

به گزارش زیست آنلاین، خاک،پیکره ای طبیعی و پویا است که بر اثر فرایندها و عوامل خاکساز تشکیل شده و در برگیرنده مواد معدنی و آلی است که پوسته خارجی زمین را می پوشاند و گیاهان قادر به روییدن در آن هستند و پوشش های آبرفتی و سنگی سطح زمین نیز در بر می‌گیرد.
خاک به عنوان منبع طبیعی، سرمایه ملی و بستر حیات، نقش اساسی در استقرار و رشد جوامع بشری و نیز سایر مخلوقات دارد و در واقع بخشی از زنجیره غذایی انسان و سایر حیوانات از خاک است به همین دلیل هرگونه آلودگی موجود در خاک می‌تواند در طی زنجیره غذایی، به سطوح بالاتر انتقال یافته و در نهایت در انسان تمرکز یابد.
خاک از منابع تجدیدپذیر به شمار می رود اما براساس مراجع مختلف تشکیل هر سانتیمتر خاک در شرایط مختلف آب و هوایی از ۱۰۰ تا ۱۰۰۰۰ سال طول می کشد. هزینه رفع آلودگی هر متر مکعب خاک به روش های مختلف، بین ۵۰ تا ۵۰۰۰ دلار است (ارزان ترین قیمت مرتبط به تبدیل خاک آلوده به بتن است). از سوی دیگر، رفع آلودگی خاک فرآیندی بسیار دراز مدت است.
با درک عمیق قدر و منزلت منابع خاک کشور و لزوم حفظ و حراست از این سرمایه خدادادی برای بهره برداری پایدار و حفظ امانت برای نسل های آینده، اعتقاد داریم که توسعه پایدار هیچ کشوری بدون توجه بـه منابع خاک، دست یافتنی نخواهد بود.
سال ۲۰۱۵ میلادی از طرف سازمان ملل متحد به عنوان سال جهانی خاک تعیین و نامگذاری شده است. همچنـین هر سال روز پنجم دسامبر( ۱۵ آذر)، به عنوان روز جهانی خاک معرفی شده است. بزرگداشت این سال و این روزها از طرف جامعه جهانی بیانگر لزوم توجه هرچه بیشتر به این سرمایه عظیم خدادادی است کـه بـه علت افزایش نیازهای روزافزون جمعیت جهان تحت فشار مضاعف قرارگرفته است.
امروزه آثار زیانبار عدم توجه به سنت های الهی و سوء مدیریت در بهربرداری از منابع خاک و اراضی پدیدار شده و زنگ خطر جدی را در مورد رفاه، سلامت، و حتی ادامه حیات بشر به صدا درآورده است.
*** اهمیت خاک در سخنان مقام معظم رهبری
قضیه خاک از قضیه آب مهمتر است؛ ما مشکل آب هم داریم، مشکل بزرگی هم هست، لکن برای تهیه آب راه های فراوانی وجود دارد؛ برای تهیه خاک حاصلخیز این راه ها دیگر وجود ندارد. یعنی بی توجهی به مبانی حفظ محیط زیست؛ آسیبی که وارد می شود، آسیبی نیست که بشود [جبران کرد]. خب، میشود پیشگیری کرد، میشود علاج کرد؛
*** اهمیت خاک در سطح جهانی
سال ۲۰۱۵ با پیام &#۳۹;خاک سالم برای زندگی سالم&#۳۹; از سوی سازمان ملل متحد به عنوان سال بین المللی خاک اعلام شده است، اختصاص دادن یک سال به این پدیده طبیعت، نشان از ارزشمند بودن آن دارد. ما همه می دانیم که خاک‌های جهان به دلیل توسعه شهرها، جنگل ‌زدایی، شیوه‌ های مدیریت و کاربری ناپایدار سرزمین، آلودگی، چرای مفرط و پدیده تغییر آب و هوا در معرض خطر نابودی قرار دارند و مادامی که خاک‌ها در خطر باشد زندگی سالم نیز نمی‌تواند مفهوم چندانی داشته باشد.
یک سال پیش مجمع عمومی سازمان ملل، ۵ دسامبر را به عنوان روز جهانی خاک و سال ۲۰۱۵ را نیز به عنوان سال جهانی خاک اعلام کرد. این کار با هدف بالا بردن آگاهی جوامع و تصمیم گیرندگان، آموزش های عمومی، پشتیبانی از سیاست های و اقدامات موثر برای حفاظت از منابع خاک، ترویج سرمایه گذاری در مدیریت پایدار خاک، تقویت اهداف توسعه پایدار و دستور کار پس از ۲۰۱۵، جمع آوری اطلاعات و نظارت در تمام سطوح برای حفاظت خاک انجام گرفت.
زندگی سالم و پایدار بدون خاک سالم امکانپذیر نیست زیرا خاک سالم، امنیت غذایی را تامین می کند اینکه به بهانه تامین غذای امروز و افزایش تولید از کود و سموم شیمیایی بی رویه استفاده می کنیم خاک های حاصلخیز را از بین برده و دیگر نسل آینده منبعی برای تامین غذای خود نخواهد داشت و این در تقابل با اصول توسعه پایدار است، از سوی دیگر آلودگی خاک به راحتی به گیاهان و منابع آبی و موجودات آبزی انتقال یافته و سلامت مصرف کننده را به خطر می اندازد.
تا کنون یک سوم از خاک‌های جهان تخریب شده‌اند و چنانچه این روند ادامه یابد تا سال ۲۰۵۰ سرانه جهانی زمین قابل کشت و زراعت، تا یک چهارم میزان آن در سال ۱۹۶۰ تقلیل خواهد یافت. تا سال ۲۰۵۰ جمعیت جهان به بیش از ۹ میلیارد خواهد رسید و این میزان به معنای دو میلیارد افزایش جمعیت بیش از جمعیت فعلی جهان است. در این صورت لازم است تولید مواد غذایی به میزان ۶۰ درصد افزایش یابد، تا بتواند پاسخ گوی جمعیتی باشد که خواستار تغذیه‌ای به مراتب بهتر از امروز هستند.
*** نقش خاک در محیط ؛
- تامین غذا
- پایه و اساس پوشش گیاهی برای کشت و مدیریت برای خوراک، فیبر، سوخت و محصولات دارویی
- حافظ تنوع زیستی سیاره زمین
- نگهدارنده یک چهارم از کل تنوع زیستی جهان
- نقش کلیدی در تغییرات آب و هوایی و در چرخه کربن
- ذخیره کننده و بهبود دهنده منابع آبی در برابر سیل و خشکسالی
با توجه به غیر قابل تجدید بودن و نقش های متعدد و حیاتی خاک در طبیعت، حفظ آن برای آینده پایدار و امنیت غذایی ضروری است.( بیانیه دبیر کل فائو- سایت فائو)
*** تهدیدات زیست محیطی خاک در کشور
تهدیدات زیست محیطی خاک شامل ۲ بخش فرسایش و آلودگی خاک می شود.
فرسایش خاک شامل انتقال خاک توسط عواملی نظیر آب و باد است که این عمل منجر به از دست رفتن خاک و آب و عناصر غذایی موجود در خاک می شود.
براساس برآوردهای انجام شده، فرسایش خاک کشور در سال ۱۳۵۵ معادل یک میلیارد تن بوده که ۱۰ سال بعد به ۱.۵میلیارد تن و در سال ۱۳۷۵ به ۲.۵میلیارد تن افزایش یافته است.
در حال حاضر، میزان فرسایش خاک در ایران، حدود ۱۶.۷ تن در هکتار است که با شاخص جهانی پنج تا ۶ تن در هکتار، فاصله بسیار زیادی دارد که از این میزان سالانه بیش از ۱۰۰ هزار هکتار مراتع در حال تخریب است و بیش از ۴۰۰ هزار هکتار در معرض نابودی قرار دارد. به این میزان باید حجم خاک هایی که بر اثر افزایش شوری، سدیمی شدن مشکلات ماندابی و زه کشی بدون استفاده می شوند را نیز اضافه کرد.
حدود ۸ میلیون هکتار زمین قابل کشت آبی در کشور وجود دارد که بر اثر تخریب و مسایلی مانند خشکسالی و افزایش شوری روز به روز در حال کم شدن است.
از سوی دیگر جمعیت همچنان در حال افزایش است این در حالی است که نمی توانیم خاک تولید کنیم زیرا تولید هر یک سانتیمتر خاک به صدها سال زمان نیاز دارد بنابراین ناچار هستیم همین میزان خاک حاصلخیز خود را حفظ کنیم که این موضوع نیازمند تلاش جمعی مردم، مسوولان و پشتیبانی قانونی از دستگاه های اجرایی است.
خسارت ناشی از فرسایش و تخریب خاک به صورت مختلف سالانه در حدود سه هزار و ‌۵۰۰ میلیارد ریال برآورد شده است. هزینه فرسایش در ایران معادل ‌۱۴ درصد درآمد ناخالص ملی است، ایران یکی از هفت کشور آسیائی است که بیشترین میزان هدر رفت خاک را دارد.
*** برخی از مهمترین پیامدهای فرسایش خاک در ایران
- کاهش ‌۱۱ درصدی وسعت جنگل‌های ایران در طول‌۴۰ سال
- رسوب ‌گذاری در حدود ‌۲۴۰ میلیون متر مکعب در حوزه سدهای کشور (معادل سالانه پنج سد با ذخیره ‌۵۰ میلیون متر مکعب)
- بیابان ‌زایی در بیش از ‌۱۰۰ میلیون هکتار از اراضی کشور
- کاهش قابلیت تولید محصول
- افزایش غلظت گازهای گلخانه ای (N۲O, CH۴, CO۲) به اتمسفر و گرم شدن جهانی هوا
آلودگی خاک ناشی از توسعه ناپایدار فعالیت های صنعتی، شهری، معدنی و کشاورزی از عوامل عمده تخریب خاک به شمار می رود. در اثر گسترش آلودگی و تخریب خاک،‌بیابان زایی در زمین های خشک و نیمه خشک که ایران نیز جزو آن ها محسوب می شود به وقوع می پیوندد که یکی از پیامدهای هدر رفت خاک به شمار می رود.
ایران یکی از هفت کشور آسیایی است که بیشترین میزان هدر رفت خاک را دارد. ۲۰ درصد کاهش قابلیت تولید محصول نیز یکی دیگر از پیامدهای اتلاف منابع خاک در کشور به شمار می آید.
سرعت رشد جمعیت جهان با نسبت ۱.۸ درصد در هرسال و متعاقب آن ناآگاهی و عدم مدیریت مناسب با توجه به توزیع نامتعادل منابع خاک در کره زمین، تلاش انسان به منظور دستیابی به انواع مواد غذایی و محصولات کشاورزی، محدودیت موجود در منابع خاک و سرانه زمین و… این تخریب و هدر رفت را تشدید کرده است.

https://zistonline.com/vdcfy0dv.w6dvyagiiw.html