بزرگترین دریاچه جهان در شرایط مناسب زیست محیطی قرار ندارد؛ سالهاست که آلودگی های نفتی، سموم کشاورزی و صنعتی و انبوه زیادی از زباله حاشیه رودخانه ها به مرور زمان وارد رگهای بزرگترین دریاچه جهان شده است.
به گزارش زیست آنلاین، ضیاءالدین الماسی، مدیر کل دفتر بررسی آلودگیهای دریایی سازمان حفاظت محیط زیست درباره آلودگی در دریای خزر گفت: هم اکنون زباله به طور غیراصولی در شهرهای شمالی کشور دفن میشود. ورود فاضلابها، شیرابه پسماندها و بخشی از سموم کشاورزی باعث آلودگی دریای خزر شده است.
وی افزود: نزدیک به ۱۷ میلیون نفر جمعیت شهری روستایی استانهای ساحلی کشور هستند. همچنین سرانه تولید پسماند در فضاهای شهری حدود ۸۰۰ گرم و در روستاها نزدیک به ۶۰۰ گرم است و نرخ تولید پسماند با احتساب گردشگران حدود ۱۷ هزار و ۵۰۰ تن در روز در استانهای ساحلی است. حدود ۷ درصد این مقدار از پسماند در مبدا تفکیک شده، ۲۵ درصد نیز به صورت مکانیزه جمع آوری و ۳۵ درصد بازیافت میشود. همچنین ۶۵ درصد این زبالهها دفن میشوند.
وی با تاکید براینکه شهرهای ساحلی در موضوع بازیافت و تولید انرژی از پسماند ضعیف هستند گفت: زباله همچنان در این مناطق دفن میشود و متاسفانه دفن زباله نیز اصولی نیست و لذا شاهد ورود زباله و شیرابههای آن به دریا هستیم. ضرورت دارد برای حفاظت محیط زیست دریایی منابع آلاینده با منشاء خشکی از جمله پسماندها را تحت کنترل قرار دهیم.
الماسی به منشاء آلودگی در دریای خزر اشاره کرده و افزود: منابع آلاینده سواحل جنوب دریای خزر در درجه اول فاضلابها، سپس پسماندها و بخشی از سموم کشاورزی هستند که متاسفانه به دلیل استفاده بیش از اندازه از سموم و کودهای شیمیایی وارد دریای خزر میشود.
مدیر کل دفتر بررسی آلودگیهای دریایی خاطر نشان کرد: متاسفانه در برخی از نقاط سواحل آلودگی زیست محیطی قابل توجه و نیازمند توجه خاص است. وزارت کشور باید منابع مالی را به گونهای هدایت کند که دفنگاههای بهداشتی اصولی، فرآیند کمپوست سازی و بازیافت زباله و تولید انرژی پروژههایش راهاندازی شود.
الماسی تاکید کرد: مهمترین خطری که حدود یک دهه پیش در دریای خزر اتفاق افتاد و اثرات آن همچنان ادامه دارد ورود گونه مهاجم شانهدار است که از طریق تبادل آب توازن کشتیها وارد دریای خزر شد و اثرهای زیست محیطی بسیار مهمی در دریای خزر داشت که همچنان ادامه دارد.
وی در ارتباط با کنترلهای محیط زیستی، اظهار داشت: ایران به کنوانسیون آب توازن پیوسته است که در سال گذشته لازمالاجرا شد. در حال حاضر نیز زیرساختهای اجرا برای نظارت بر تعهدات این کنوانسیون را ایجاد کردهایم آزمایشگاههای آب توازن در دریای خزر، دریای عمان و خلیج فارس معرفی کردیم و اگر به آلودگی بیولوژیکی و میکروبی هر شناوری مشکوک باشیم در خصوص آب توازن آنها را پایش میکنیم.
مدیر کل دفتر بررسی آلودگیهای دریایی با بیان اینکه در خصوص کنترل و نظارت بر منابع آلاینده وضعیت بهتری نسبت به سالهای گذشته داریم گفت: اما برای رسیدن به وضع مطلوب نیازمند اقدامات منسجم از سوی دستگاههای اجرایی، حاکمیتی، تشکلهای مردمی و عموم مردم هستیم.
طرحی که مسکوت باقی ماند
طی چند دهه اخیر آنقدر استفاده بی رویه از آب باعث شده ایران به مرحله بحران بی آبی برسد. کارشناسان برای رفع این بحران طرح انتقال آب دریای خزر به کویر را ارایه دادند اما این طرح با نقد و مخالفت فعالان و کارشناسان محیط زیست قرار گرفت. بسیاری از این افراد مدعی شدند برداشت از آب دریای خزر تهدیدی برای حیات این دریاچه است و صدای کشورهای همسایه در می آید. در نتیجه این طرح مسکوت باقی ماند.
پروفسور پرویز کردوانی، بنيانگذار مركز تحقيقات مناطق كويری و بيابانی ايران در این خصوص گفت: اولین بار زمان دولت احمدی نژاد انتقال آب دریای خزر به سمنان و کویر برای مصارف صنعت و شرب( نه کشاورزی و آبیاری) مطرح شد اما محیط زیست با این کار بسیار مخالفت و اعلام کرد انجام این کار مسایل زیست محیطی بسیاری به همراه دارد. همچنین اعلام کرد با حفر کانال پوشش گیاهی از بین می رود. در صورتی که این مسیر جنگلی است و پوشش گیاهی از بین نمیرود و دوباره ایجاد می شود. بسته بودن محیط و اعتراض پنج کشور دور و اطراف دریای خزر علت دیگر مخالفت سازمان محیط زیست بود.
وی افزود: دلیل اشتباه دیگرشان، پایین رفتن سطح آب و افزایش شوری زیاد و مرگ ماهی ها و خشکی دریای خزر بود. در صورتی که مهمترین منبع دریای خزر رود ولگا است. منبع ولگا چند رود بزرگ است. این رود هر ثانیه میلیون ها متر مکعب آب( در سال میلیارد ها متر مکعب) آب شیرین وارد دریای خزر می کند. کل میزان آبی که قصد برداشت آن را داشتند ۲۵۰ متر مکعب در سال بود. دریای خزر با ۲۵۰ متر مکعب آب در سال خشک نمی شود. ماهی ها نمی میرند و کسی هم اعتراضی نمی کند. آنقدر سطح آب هم پایین نمی رود که آب شور شود. آب دریای خزر در آینده ممکن است خشک شود اما نه با برداشت ۲۵۰ متر مکعب در سال.
چهره ماندگار علمى كشور درباره چگونگی خشک شدن آب دریای خزر گفت: هم اکنون منبع آب دریای خزر از کوه و بارندگی است. برف های روسیه از قطب با تبدیل شدن به رود به این دریاچه سرازیر می شوند. امسال منابع آبی و برفی منابع بالادستی کم شده و ممکن است با ادامه این روند خشک هم شود. البته آب دریای خزر نوسان دارد. نزدیک شش هفت سال سطح آب پایین می رود و چند سال بعد بالا می آید. برخی مواقع سطح آب خیلی پایین می رود. مثلا سال ۱۳۵۴ آب دریای خزر خیلی خشک شد.
کردوانی افزود: امسال سطح آب قزاقستان هم خیلی کم شده و جلگه بسیار وسیعی در آن ناحیه ایجاد شده به طوری که کشتی ها دیگر قادر رفتن به آنجا نیستند. خوشبختانه آب دریای خزر در سمت ایران عمیق است و خشکی آن کمتر به ضرر کشورهایی مانند قزاقستان و روسیه است.
وی بیان کرد: از نظر زمین شناسی هم امکان خشک شدن دریاچه خزر وجود دارد. دریاچه خزر زمانی به دریاچه وان و دریاچه آرال متصل بود و شهرهای شمال ایران مانند تهران همه زیر آب بودند. در مقابل خیلج فارس دیگر خشک نمی شود. خیلج فارس در سه دوره( بیست هزار سال پیش، شصت هزار سال پیش و صد و بیست هزار سال پیش) به علت برودت شدید هوا و آب نشدن برف ها و پایین رفتن آب اقیانوس ها خشک شده است اما اکنون به علت افزایش گرمای کره زمین و آب شدن یخچال ها و یخ ها، سطح آب اقیانوس ها بالا رفته و حتی بسیاری از شهرها نیز به زیر آب رفته است./ منبع: سینا پرس