طی سال‌های ۹۰ تا ۹۶، ۱۱۳۹ مورد سیل در کشور اتفاق افتاده است، آبخیزداری و آبخوان‌داری راهکاری است که علاوه بر پیشگیری از سیل و کاهش خسارات در اقلیم خشک و نیمه‌خشک ایران می‌تواند به رفع معضلات کم‌آبی کمک کند.
تاریخ انتشار :دوشنبه ۱۶ مهر ۱۳۹۷ ساعت ۰۲:۰۰
کد مطلب : 78930
طرح‌های آبخیز و آبخوان‌داری از جمله راهکارهای کاهش ریسک و خطرپذیری سیل در کشوروی با اشاره به اینکه یکی از راهکارهای کاهش ریسک و خطرپذیری سیل در کشور طرح‌های آبخیز و آبخوان‌داری است، تصریح کرد: طرح‌های آبخیزداری از بالا دست حوزه‌های آبخیز که عرصه ایجاد سیل هستند آب را مدیریت و کنترل می‌کنند. درباره موضوع سیل نباید فقط به فکر مقابله و مواجهه با آن در پایین دست و در کنار مراکز جمعیتی، شهرها و روستاها، تاسیسات زیربنایی و اراضی کشاورزی باشیم بلکه باید در سطوح حوزه‌های آبخیز آب را مدیریت کنیم.
۴۵ میلیون هکتار از حوزه‌های آبخیز کشور شناسایی و مطالعه شده استمدیرکل دفتر کنترل سیلاب و آبخوان‌داری سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری در ادامه با تاکید بر اینکه آبخیزداری و آبخوان‌داری اقدامی پیشگیرانه در جهت مدیریت سیلاب در کشور است، گفت: یکی از وظایف اصلی سازمان جنگل‌ها مدیریت سیلاب است. در حال حاضر تاکنون در مطالعات فاز شناختی و توجیهی ۴۵ میلیون هکتار از حوزه‌های آبخیز کشور را تحت مطالعه آبخیزداری قرار داده‌ایم که از این ۴۵ میلیون هکتار ۲۶ میلیون هکتار را در فاز دوم مطالعات تفصیلی آبخیزداری به اتمام رسانده‌ایم.
۱۱ میلیون هکتار از عرصه‌های حوزه‌های آبخیز کشور تحت پوشش عملیات آبخیزداریحسین‌پور ادامه داد: بر اساس منابع مالی که تاکنون به عملیات آبخیزداری و آبخوان‌داری اختصاص داده شده است و با کمک مردم و خیران توانسته‌ایم که ۱۱ میلیون هکتار از عرصه‌های حوزه‌های آبخیز کشور را تحت پوشش عملیات آبخیزداری قرار دهیم ولی وسعت کشور، تغییرات اقلیمی و تشدید سیل و به دنبال آن خسارت‌های مالی و جانی می‌طلبد که با نگاهی ویژه سرمایه‌گذاری بیشتری در حوزه‌های آبخیزداری در جهت پیشگیری از سیل انجام دهیم.
وقوع بیش از ۱۰۰۰ سیل طی شش سالبه گفته مدیرکل دفتر کنترل سیلاب و آبخوان‌داری سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری بر اساس آمار و اطلاعات سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری طی سال‌های ۹۰ تا ۹۶، ۱۱۳۹ مورد سیل در کشور اتفاق افتاده است، همچنین طی شش ماه نخست امسال ۱۰۶ مورد سیل در ۱۶ استان داشتیم. این سیل‌ها در استان‌های سمنان، اصفهان، گلستان، کهگیلویه و بویراحمد، یزد، قزوین، تهران، اردبیل، البرز، خراسان شمالی، کردستان، چهار محال و بختیاری، خراسان رضوی، همدان، هرمزگان و گیلان به وقوع پیوسته و بیشترین فراوانی سیل در ۶ ماهه اخیر در استان‌های سمنان، اصفهان و گلستان بوده است.
گلستان، هرمزگان و خراسان جنوبی بیشترین میزان سیل در ۱۰ سال اخیر را داشته‌اندوی با بیان اینکه آمار سیل‌های دهه اخیر نشان می‌دهد که استان‌های گلستان، هرمزگان و خراسان جنوبی بیشترین میزان سیل را داشتند، تصریح کرد: اما شدت سیل یعنی بارش‌های بیش از ۱۰۰ میلی‌متر در استان‌های شمالی کشور اتفاق افتاده است که شامل گلستان، مازندران و گیلان می‌شود. شدت سیلاب در این استان‌ها در سال‌های اخیر بیشتر از سایر مناطق کشور بوده است.
کاهش خسارت سیل در نقاطی که عملیات آبخیزداری اجرایی شده استحسین‌پور با اشاره به اینکه متاسفانه این سیلاب‌ها سبب تلفات انسانی و آسیب به تاسیسات زیربنایی و اراضی کشاورزی شده است، گفت: در مناطقی که مشخصا در سطح پوشش عملیات آبخیزداری قرار گرفته‌اند این خسارت‌ها به شدت کاهش پیدا کرده است.
مدیرکل دفتر کنترل سیلاب و آبخوان‌داری سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری افزود: در اقلیم‌های مختلف کشور ایستگاه‌های آبخیزداری، داده‌های شاخص آبخیزداری از جمله سیل را پایش و رصد می‌کنند. بررسی این ایستگاه‌ها نشان می‌دهد که آبخیزداری و آبخوان‌داری باعث کنترل حجم سیلاب شده و دبی اوج سیل را که در لحظه بیشترین خسارت را وارد می‌کند تا هفت برابر کاهش داده است.
بیشتر بخوانید: بیش از ۴۰ درصد کل شهرهای کشور در معرض خطر سیل هستند
وی با بیان اینکه زمان تمرکز سیل یکی از عواملی است که باعث ایجاد و تشدید سیل می‌شود، اظهار کرد: گاهی به علت کمبود پوشش گیاهی، شیب زیاد اراضی و تغییر کاربری روان‌آب‌ها به سرعت جریان پیدا می‌کنند، تجمیع و تبدیل به سیلاب می‌شوند. اقدامات آبخیزداری سبب می‌شود که زمان تمرکز یک آبراهه در یک مسیل افزایش داده و سیلاب مدیریت شود و بیش از ۱۸ دقیقه زمان تمرکز افزایش پیدا کند.
آبخیزداری و آبخوان‌داری راهکاری برای حل معضلات کم‌آبیحسین‌پور در ادامه با اشاره به فواید آبخیزداری توضیح داد: آبخیزداری و آبخوان‌داری راهکاری است که علاوه بر پیشگیری از سیل و کاهش خسارات در اقلیم خشک و نیمه‌خشک ایران می‌تواند به رفع معضلات کم‌آبی کمک کند. در واقع آبخیزداری و آبخوان‌داری فرصتی است که می‌تواند تهدید سیلاب را به فرصت تبدیل کند. در عملیات آبخیزداری سیلاب‌ها به سدهای طبیعی از جمله زمین و خاک منتقل می‌شود که این کار باعث تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی می‌شود، همچنین آبخوان‌ها سبب جلوگیری از فرونشست زمین و آبگیری چشمه‌ها، چاه‌ها و قنات‌ها می‌شوند.
مدیرکل دفتر کنترل سیلاب و آبخوان‌داری سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری در ادامه گفت: با توجه به اینکه حوزه آبخیز گلستان یکی از سیل‌خیزترین آبخیزهای کشور است، طرح مشخصی را تحت عنوان طرح آبخیزداری و کنترل سیل گلستان داریم . سه استان سیل‌خیز کشور در محدوده این حوزه آبخیز قرار گرفته‌اند. آبخیزداری و کنترل سیل هر ساله با ردیف اعتباری ویژه در این حوزه انجام می‌شود.
بیشتر بخوانید: پایداری حوزه آبخیز در گرو توجه ویژه به شاخص های ترکیبی
وی با بیان اینکه خوشبختانه امسال طرح‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری با جدیت در همه استان‌ها و اغلب شهرستان‌های کشور انجام می‌شود، تصریح کرد: در حال حاضر ۲۸۷ حوزه آبخیز در کشور تحت پوشش برنامه‌های ویژه کنترل سیلاب و آبخوان‌داری قرار گرفته‌اند. درخواست من این است که در پیشگیری از سیل و بهره‌برداری از فرصت سیلاب مردم نیز مشارکت کنند. برای مثال در حوزه آبخیز کندر «در استان البرز که سال ۹۴ سیل خسارت سنگینی به آن وارد کرد»، در سال جاری برنامه آبخیزداری و آبخوان‌داری با مشارکت مردم انجام می‌شود.
حسین‌پور در پایان با اشاره به اینکه منفعت عملیات آبخیزداری مستقیم برای خود مردم است و از خسارت‌ها مصون می‌مانند، گفت: امیدوارم روز به روز با مشارکت گسترده مردم عملیات آبخیزداری و آبخوان‌داری در همه نقاط کشور انجام شود. سیل‌های شش ماهه نخست سال ۲۴۶۰ میلیارد ریال خسارت به تاسیسات زیربنایی، اراضی کشاورزی، عرصه‌های منابع طبیعی و حوزه های آبخیز وارد کرده است.
راهکارهایی برای کاهش آسیب های سیلمجمع عمومی سازمان ملل متحد در ۲۲ دسامبر ۱۹۸۹ میلا دی با تصویب قطعنامه ای دومین چهارشنبه اکتبر هر سال را «روز جهانی کاهش اثرات بلا یای طبیعی» نامگذاری کرد. در کشور ما نیز ۱۸ تا ۲۵ مهرماه هر ساله هفته کاهش اثرات بلا یای طبیعی نامگذاری شده است.
به گزارش آفتاب، پدیده سیل از جمله این بلا یای طبیعی و خانمان برانداز است که باید در جهت کنترل آن اقدام شود. در واقع سیل پدیده ای طبیعی است که جوامع بشری آن را به عنوان یک واقعه اجتناب ناپذیر پذیرفته اند اما رخداد، میزان و تکرار سیل ناشی از عوامل متعددی است که بسته به شرایط اقلیم، طبیعی و جغرافیایی هر منطقه تغییر می کند.
آنچه در سیل مهم به شمار می رود، مدیریت بحران است. در حقیقت مدیریت سیلاب به فرآیندهای فراگیری در مهار سیل اطلا ق می شود که گسترش سیلا ب و خسارت ناشی از آن را تعدیل می کند. مهار سیلاب شامل فرآیندهای خاصی است که با فراهم آوردن و بهره برداری از سازه های طراحی شده اثرات تخریبی سیل را رفع یا کاهش دهد که این امر با انحراف، محدودسازی یا نگهداری جریان سیلاب تا حدی که از لحاظ اقتصادی توجیه پذیر باشد، انجام می شود که می توان از دو روش استفاده از منابع و امکانات موجود که شامل اصلا ح مسیر طبیعی رودخانه از طریق افزایش ظرفیت آبگذری رودخانه با لا یروبی، احداث مخا زن ذخیره سیلاب، استفاده از پروژه های تغذیه مصنوعی و پخش سیلا ب در منطقه، اجرای مناسب سازه های تقاطعی با احتساب ظرفیت آبگذری مناسب و با دبی طراحی با دوره بازگشت حداقل ۵۰ ساله و آبخیزداری که شامل آبخیزداری، اصلا ح و تغییر کاربری اراضی، احیا» جنگل ها و ایجاد پوشش مناسب از رستنی ها و گیاهان چند ساله را می توان از روش های مهار سیلا ب نام برد.
همان طور که گفته شد یکی از راه های مهار سیل حافظت و احیا» پوشش گیاهی است که در این میان پوشش گیاهی جنگل به دلیل محدود کردن پدیده فرسایش و تاخیر در جریان سطحی تاثیر به سزائی در کاهش خسارت و خطرپذیری ناشی از این عوامل دارد. براساس آمار تخریب جنگل ها در سی سال اخیر حدود ۲۲۵ میلیون متر مکعب بوده، که نه تنها ارزش اقتصادی خسارت زیادی به کشور وارد می شود بلکه خسارت ناشی از جاری شدن سیل و همچنین طوفان، فرسایش خاک و... غیر قابل تصور است. عدم مدیریت موجودات زنده و افسار گسیختگی طبیعت شده است. جنگل می تواند سنگین ترین رگبارها را تحمل کند، آب باران را در خود نفوذ دهد و از جاری شدن سیل بر سطح زمین جلوگیری کند. نتایج نشان داده که تخریب جنگل تا ۸۰ درصد باعث تشدید سیلا ب شده است.
از این رو با توجه به نقش حساس پوشش گیاهی جنگل در حفاظت از آب و خاک و کاهش پدیده سیل یکی از راهکارهای موثر برخورداری از این خاصیت جنگل ها افزون بر حفاظت و احیا» جنگل های طبیعی، احداث جنگل های مصنوعی و دست کاشت به ویژه در مناطق سیل خیز است. زیرا ایجاد جنگل های مصنوعی برای کنترل هرز آب و جلوگیری از فرسایش خاک ایده ال به نظر می رسد و تجدید حیات جنگل از اهمیت بیشتری برخوردار است. زیرا این امر خود مانعی در راه بهره برداری مکرر از محصولا ت جنگلی، چرای دام و سایر موارد است. در حالی که هزینه نگهداری و حفاظت از انواع دیگر پوشش های نباتی معمولا گران و استفاده مکرر و زیاده از این منابع ممکن است باعث نابودی بیشتر وضعیت هیدرولوژی شود. برخی از متخصصین هیدرولوژی جنگل معتقدند که سیلا ب در اراضی جنگلی تولید نمی شود و می توان گفت عدم وجود گیاه و نبات در سطح خاک، انتقال رسوب را آسان تر می سازد.
اما فرسایشی که برخی مواقع پس از برش جنگل و استفاده از اراضی حاصله تولید می شود، نقش اصلی جنگل ها را در سیلاب دهی نشان می دهد. یکی از گزارش های طرح ملی آمادگی و کنترل سوانح طبیعی کشور ایران در ۲۵ سال گذشته با ۹۶۷ سیل روبه رو بوده که از این میان ۱۱۷ سیل بسیار مهم و با خسارات و تلفات فراوان همراه بوده است. طی این سال ها به طور متوسط با ۳۹ سیل در سال، ۹۱۶ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان به کشور خسارت وارد شده است که متوسط خسارت سالا نه ۳۶ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان بوده است. طی ۲۵ سال گذشته ۴۲/۵ میلیون نفر از جمعیت کشور تحت تاثیر سیل بوده اند. طی این مدت دو میلیون و ۸۹۲ هزار و ۴۰۰ نفر بی خانمان شده و سالا نه به طور متوسط ۵۰۰ واحد مسکونی ویران و یا آسیب دیده است.
همچنین بررسی آمارها نشان می دهد که طی پنجاه سال اخیر خسارات ناشی از سیل در کشور رشد ۲۵۰ درصدی داشته است. بر طبق آمار سازمان جنگل ها و مراتع کشور، حدود ۹۱ میلیون هکتار از اراضی کشور در زمره مناطق سیل خیز کشور است. بررسی طرح های پیشگیری از سیل در کشور نشان می دهد که یک راه حل مشخص برای تمام نقاط سیل خیز کشور قابل اجرا نیست ولی با توجه به پیشرفت علم و دستیابی به اطلا عات مختلف مانند داده های هواشناسی، نوع خاک، پوشش زمین، تغییرات کاربری زمین و غیره می توان راه حل هایی را جهت پیشگیری و مهار سیل و حتی کاهش خسارات ناشی از آن انجام داد. یکی از ابزارهای قدرتمند در زمینه پیش بینی و کاهش خسارت ناشی از سیل، می تواند اجرای طرح هایی مانند طرح های حفاظت و احیا» جنگل های طبیعی و احداث جنگل های مصنوعی باشد که می تواند برخلا ف طرح هایی مانند احداث سد بدون آسیب به اکوسیستم طبیعی در کنترل سیل موثر باشد.
https://zistonline.com/vdcgzy9u.ak97w4prra.html
zistonline.com/vdcgzy9u.ak97w4prra.html
تگ ها
آخرین عناوین
پربيننده ترين
تمام حقوق محفوظ بوده و استفاده از مطالب
سایت با ذکر منبع بلامانع است.