موسسه غیرانتفاعی منابع جهانی در بررسی های خود دریافته است که حدود ۳۷ کشور جهان با کمبود شدیدی از منابع آب مواجه هستند. این کشورها عمدتا در خاورمیانه، شمال آفریقا، آسیای میانه، آسیای جنوب شرقی و اقیانوسیه واقع شده و بیش از نیمی از جمعیت جهان را در خود جای داده اند.
به گزارش ایرنا، معاون دفتر برنامه ریزی کلان آب و آبفای وزارت نیرو می‌گوید انتقال آب بین حوزه‌ای همیشه تبعات اجتماعی دارد. در مورد یزد نیز بهتر بود به جای انتقال آب از حوضه آبخیز زاینده‌رود تا جایی که امکان داشت، حوضه‌ها براساس منابع آب داخلی شان تامین نیاز می‌شدند.
کمبود آب در استان یزد و عدم دسترسی به یک منبع پایدار برای تامین آب این استان همواره مسئله قابل توجهی در این استان بوده که راه‌حل اساسی برای آن در نظر گرفته نشده است. بخشی از آب مورد نیاز در این استان از طریق خط لوله انتقال آب تامین می‌شود که به دلیل مشکلات ساکنان بخش شرقی استان اصفهان مورد تعرض قرار می‌گیرد و در مقاطعی آب انتقالی به یزد قطع می‌شود. قطعی آب در فواصل زمانی نامشخص در این سال‌ها، مشکلات مرتبط با آب در این استان را افزون کرده است.
خطر احتمالی مهاجرت ناشی از خشکسالی
مسئله آب در یزد با توجه به خشکسالی‌های اخیر در کشور، روز به روز بغرنج‌تر می‌شود. به طوری که محمدمهدی جوادیان زاده، مدیرعامل شرکت آب منطقه ای یزد اخیرا در شورای حفاظت از منابع آب شهرستان ابرکوه در مورد کمبود آب و لزوم اقداماتی برای مصرف بهینه آب در بخش کشاورزی در استان گفته است: ما به خسارت کشاورزان راضی نیستیم اما اگر این روال مصرف ادامه یابد، حداقل خسارت برای همه مردم یزد این است که باید به استان های دیگر مهاجرت کنند.
مهمترین پیامد بی آبی در جوامع کنونی کوچ جمعیت به سایر نقاط است؛ همان‌طور که وضعیت اقتصادی و افزایش ریزگردها خوزستانی‌ها را مجبور به مهاجرت کرده، یا فقر و مشکلات اقلیمی سیستان و بلوچستانی‌ها، مهاجرت را تشدید کرده است. خیلی دور از ذهن نیست که ادامه مشکلات آب در یزد، برخی مردم این استان را هم به مهاجرت وادار کند. گواه این مسئله خالی از سکنه شدن بخشی از روستاهای این استان به دلیل عدم دسترسی به آب است.
تبعات اجتماعی انتقال‌های بین حوزه‌ای
هدایت‌اله فهمی، معاون دفتر برنامه ریزی کلان آب و آبفای وزارت نیرو، در مورد مسائل پیش آمده در مورد پیامدهای اجتماعی انتقال آب می گوید: انتقال‌های بین حوزه ای همیشه تبعات اجتماعی دارد، یعنی علاوه بر تبعات زیست‌محیطی و مسائل فنی، تبعات اجتماعی و سیاسی هم دارد. به طور طبیعی قبل از اینکه آب از یک حوزه مبدا به حوزه مقصد انتقال داده شود، باید مسائل و مناقشاتی که در آینده ممکن است پیش آید، مورد توجه قرار گیرد و برای آن راه‌حلی در نظر گرفته شود. وی ادامه داد: طبیعی است که بحث آبرسانی و انتقال آب به زاینده‌رود و بعد انتقال آب زاینده‌رود به یزد در وضعیت کم آبی و خشکسالی پیامدهای اجتماعی داشته باشد. راه‌حل این بود که تا جایی که امکان داشت، حوضه‌ها بر اساس منابع آب داخلی‌شان تامین نیاز می‌شدند، نه اینکه از حوضه‌ای مجاور، انتقال بین‌حوضه‌ای انجام شود.
این کارشناس مسائل آب در مورد عامل بوجود آورنده این وضعیت گفت: به دلیل استقرار جمعیت و فعالیت‌های اقتصادی که به صورت ناهمگون، بدون نقشه راه و طرح آمایش سرزمین صورت گرفته، بعضی مناطق آب بیشتری نیاز دارند، جمعیت بیشتری در آنجا مستقر شدند، حتی بعضی صنایع به جایی رفته که آب کمتری در دسترس داریم، در این حالت انتقال‌هایی در گذشته صورت گرفته و باید سعی کنیم این انتقال‌‌ها را تا حد امکان کاهش دهیم.
راه حل مقابله با کم‌آبی و خطر خالی شدن مناطق مرزی و فلات مرکزی ایران
فهمی در مورد راه‌حل پایدار برای رفع مسئله آب یزد گفت: الان بحث این است که یزد چگونه به صورت مستقل می‌تواند از آب استفاده کند. شاید اگر سهمی که در حال حاضر یزد از اصفهان و با انتقال آب از سرشاخه‌های کارون می‌گیرد را به صورت مجزا دریافت می‌کرد، امروز با این چالش‌ها و معضل‌ها مواجه نبودیم.
وی درباره احتمال افزایش مهاجرت از یزد به دلیل مسئله آب گفت: برخی از مناطق ما بویژه جنوب‌شرقی کشور و فلات مرکزی ایران با پدیده خشکی و کم‌آبی روبرو هستند و راهی جز سازگار شدن با کم‌آبی نداریم. طبیعی است که مسئله آب بویژه وقتی با پدیده‌های دیگری مثل ریزگردها، افزایش دما و بلایای طبیعی تشدید می‌شود، روند مهاجرت افزایش می‌یابد. او همچنین تاکید کرد: مثلا در جنوب‌شرقی کشور، سیستان و بلوچستان به‌دلیل شرایط نامساعدی که پیش آمده، در حال حاضر بالاترین استان از نظر مهاجرفرستی است. این پدیده‌ای بسیار خطرناک است و ممکن است مناطق مرزی و همچنین فلات مرکزی ایران از جمعیت خالی شود. اگر این وضعیت ادامه پیدا کند، مردم برای حفظ حیات و زندگی ناچارند به مناطق بهتر و مناسب‌تری از نظر دسترسی به آب و سایر خدمات مهاجرت کند.
سازگاری با کم آبی، ویژگی مثبت مردم یزد
معاون دفتر برنامه‌ریزی کلان آب و آبفا درباره اهمیت آب در زندگی مردم گفت: می‌دانید که آب اساس حیات و تمدن است. در یزد به دلیل اینکه تمدن مستقر در فلات مرکزی ایران، تمدن کاریزی و بسیار سازگار با کم‌آبی است، در طی قرون و اعصار مختلف با وجود خشکسالی‌های خیلی شدید مردم با اقلیم و شرایط سازگار شدند تا تمدن خود را گسترش دهند و این امتیاز مثبتی برای یزد است. به هر حال در شرایط دشوارتر طبیعی است که در هر جایی دسترسی به آب سخت شود، مهاجرت هم انجام می‌شود.
لزوم استقرار صنایع کم آب‌بر در یزد
فهمی در مورد مهمترین منابع مصرف‌کننده آب در یزد گفت: هر سه عامل مصرف شهری، کشاورزی و صنایع آب‌بر در یزد موثر هستند. در مناطقی مثل یزد باید سیاست آمایشی مشخصی داشته باشیم. در برخی از مناطق، کشاورزی نباید به شکل فعلی انجام شود. یعنی در مناطق کم‌آب مثل یزد باید کشاورزی را به سمت کشت در محیط‌های بسته و گلخانه‌های صنعتی سوق داد که آب بسیار کمتری در حد یک‌دهم امروز مصرف می‌کنند و به اندازه ۳۰ برابر ارزش افزوده و اشتغال ایجاد می‌کنند. این راه‌حل باید در این مناطق به صورت جدی پیگیری شود.
وی افزود: در مورد صنایع، صنایع کم‌آب بر، سبک و برخی صنایعی که می‌توانند از پساب‌ها و بازچرخانی استفاده کنند باید مستقر شود. در مورد شرب هم باید در میزان مصرف دقت شود. در تمام سطح کشور مصرف آب شرب بالاتر از میانگین جهانی است. در دنیا هر فرد ۱۴۱ لیتر آب در شبانه‌روز مصرف می‌کند ولی اینجا حدود ۲۰۰ تا ۲۲۰ لیتر آب به ازای هر نفر می‌شود و این میزان باید به سطح میانگین جهانی کاهش پیدا کند. بنابراین در مناطقی مثل یزد ضروری است مدیریت تقاضا و مصرف انجام شود، مصارف غیرضروری به استاندارد‌های جهانی کاهش پیدا کند و باید سعی کنیم هر حوضه و منطقه‌ای بر اساس منابع داخلی خود را مدیریت کند.
