جلوگیری از طغیان نمک دریاچه ارومیه با کشت گیاه شورپسند

به گزارش زیست آنلاین، به نقل از پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی، با تجاری سازی دستاورد مهم محققان پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی در زمینه تکثیر گیاه شورپسند «سالیکورنیا»، بخش هایی از اراضی شور استان های هرمزگان، بوشهر و کرمان توسط بخش خصوصی زیر کشت این گیاه می رود.

قرارداد اعطای لیسانس غیر انحصاری حق استفاده از دانش فنی تولید و استقرار گیاه سالیکورنیا در اراضی شور استان های هرمزگان، بوشهر و کرمان و فروش ۵۰۰ تا هزار کیلوگرم بذر گیاه سالیکورنیا به مدت ۱۵ سال همزمان با جشنواره تقدیر از پژوهشگران و فناوران برتر وزارت جهاد کشاورزی به امضای نیراعظم خوش خلق سیما رئیس پژوهشگاه بیوتکنولوژی و یک شرکت خصوصی رسید.

خوش خلق سیما در این باره گفت: در حال حاضر ۸۰۰ میلیون هکتار از اراضی دنیا تحت تأثیر شوری است و منابع آب شیرین به کمتر از ۲.۵ درصد در دنیا کاهش یافته است. با توجه به مشکلات تغییرات اقلیم، متاسفانه بخش عظیمی از اراضی و آب های کشور به سمت شور شدن پیش می روند و براساس اعلام سازمان خواروبار جهانی، وسعت خاک های شور ایران با شوری متوسط حدود ۲۵.۵میلیون هکتار و با شوری بالا در حدود ۸.۵ میلیون هکتار است.

وی با بیان اینکه با استفاده از روش های شورورزی و فناوری های نوین، خاک و آب شور دیگر نمی تواند مانعی برای کشاورزی باشد، کشت و تولید گیاهان «هالوفیت» از جمله سالیکورنیا در خاکها و آب‌های شور را یکی از راهبردهای کارآمد برای فائق آمدن بر چالش کشت و زرع در مناطق دارای خاک و آب شور عنوان کرد.

مجری طرح جامع کشاورزی هالوفیت مبنا (سالیکورنیا) گفت: کشت انبوه گیاه سالیکورنیا علاوه بر تامین بخشی از علوفه و خوراک دام مورد نیاز کشور که در حال حاضر ۹۰ درصد واردات برای آن صورت می‌گیرد، در تولید روغن خوراکی و سایر فرآورده های زیستی و همچنین جلوگیری از فرسایش بادی خاک و کاهش ریزگردها که مشکل بسیاری از مناطق کشور است، موثر خواهد بود.

رئیس پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی با اشاره به روند اجرای طرح تولید گیاه شورپسند سالیکورنیا اظهار داشت: کشت سالیکورنیا از سال ۱۳۹۴ به صورت آزمایشی در بعضی از نقاط کشور آغاز شده و تاکنون حدود ۱۵۰ هکتار از اراضی شور کشور با موفقیت زیر کشت این گیاه رفته است.

به گفته وی، سالیکورنیا گیاهی اصطلاحا گوشتی است که قابلیت کشت در زمین‌های غیر زراعی و آبیاری با آب دریا، پساب و زهاب را دارد و پس از برداشت علاوه بر تازه خوری و مصرف به عنوان چاشنی غذا همراه با سالاد و کنسرو به صورت فرآوری شده نیز قابل استفاده است.

خوش خلق سیما اضافه کرد: سالیکورنیا به دلیل برخورداری از مواد معدنی مانند منیزیم، پتاسیم، مس، آهن، منگنز و روی در زمره غذاهای «فراسودمند» به حساب می آید و به دلیل برخورداری از ۷۸ درصد اسید چرب غیر اشباع، امکان استحصال روغن با کیفیت مطلوب خوراکی و به دلیل برخورداری از ویتامین های آ و سی و خواص آنتی اکسیدان، ضدباکتریایی و ضدقارچی قابلیت مصرف در فرآورده های مختلف غذایی، آرایشی، بهداشتی و دارویی را نیز دارد.

گیاه سالیکورنیا یا قلیا

مجری طرح جامع کشاورزی هالوفیت مبنا اظهار داشت: از هر هکتار مزرعه سالیکورنیا ۱۷ تا ۲۶ تن جرم بیولوژیک و بین ۳ تا ۴ تن نمک گیاهی حاصل می شود که منبع درآمد خوبی برای کشاورزان و دامداران با استفاده از زمین های غیر زراعی و آب های شور و نامتعارف مثل آب دریا یا پساب استخرهای پرورش میگو است. با توسعه کشت سالیکورنیا و دیگر گیاهان شورپسند علاوه بر افزایش درآمد کشاورزان فرصت های شغلی زیادی در مناطقی از کشور که کشت سایر ارقام زراعی ممکن نیست ایجاد می شود و اقتصاد این مناطق که بعضا مبتنی بر قاچاق است در مسیر تولید رونق می گیرد.

رئیس پژوهشگاه بیوتکنولوزی کشاورزی در گفتگو با مهر، با بیان اینکه کشت گیاه سالیکورنیا با موفقیت در مناطق ساحلی بوشهر، چابهار، گرگان و چند منطقه در استان آذربایجان غربی انجام شده است؛ جلوگیری از طغیان نمک در دریاچه ارومیه و حاشیه دریای عمان را از دیگر قابلیتهای این گیاه معرفی و ابراز امیدواری کرد با انتقال دانش فنی تولید این گیاه به بخش خصوصی زمینه گسترش کشت سالیکورنیا و دیگر ارقام گیاهان شورپسند در مناطق مستعد سراسر کشور فراهم شود.

سالیکورنیا چیست؟سالیکورنیا (Salicornia) گیاهی‌است از تیره اسفناجیان که در خاک غیر حاصلخیز و صحرا قابل کشت است و حتی با آب شور دریا در کنار هر آب دیگر نیز قابل آبیاری است. سردهٔ سالیکورنیا در ایران یک گونه گیاه علفی یک‌ساله باتلاقی شور-روی دارد که معمولاً در کنار رودخانه‌ها و دریاچه‌های آب شور کناره‌های دریای عمان و خلیج فارس می‌روید.

مشخصات گیاه‌شناسیسالیکورنیا گیاهی شورزی، آبدار و یکساله از خانوادهٔ اسفناجیان می‌باشد. رویشگاه طبیعی این گیاه نمک زارها، سواحل دریا، باتلاق‌ها و مرداب‌های شور اروپا، جنوب آسیا، شمال آمریکا و جنوب آفریقا است. این گیاه با نام‌های تجاری (Sea Beans) یا لوبیای دریایی، (Glasswort، Pickleweed) یا علف هرز ترشی و (Marsh Samphire) یا رازیانه آبی مرداب در دنیا شناخته می‌شود.

ارتفاع این گیاه کمتر از ۳۰ سانتیمتر است. ساقه‌ها بند بند و آبدار، برگ‌ها کوچک و به شکل فلس‌های تحلیل رفته می‌باشند به نحوی که در نگاه نخست گیاه بدون برگ به نظر می‌رسد. گل‌ها هرمافرودیت بوده که در فاصله‌های بندهای ساقه ایجاد می‌شوند. گرده افشانی توسط باد انجام می‌شود. میوه‌ها کوچک و آبدار و بشکل یک بذر منفرد می‌باشند که همراه با کامل شدن مراحل رشد میوه، گیاه از سبز به قرمز تغیر رنگ می‌دهد. گیاه سالیکورنیا از نظرنوع چرخهٔ فتوسنتزی دارای چرخه C۴ می‌باشد.

گیاهی که تاکنون به عنوان گیاهان شوره‌زی و شورزی یا نمک‌خواه شناخته می‌شد، با برگ‌های آبدار نمکین آن در گرمای جهنمی و خاک رقت انگیز، با مقداری بیشتر از آبیاری معمولی آن هم با آب شور دریا رشد و نمو می‌کند. چندین کشور، سالیکورنیا و دیگر گیاهان مقاوم به آب شور را به عنوان منبع تأمین غذا بررسی می‌کنند. این گیاهان، گیاهانی کارآ برای بیابان زدایی نیز می‌باشند.

سالیکورنیا سازگار با خشکی

برنامهشرکتی اخیراً ۱۰۰۰ هکتار سالیکورنیا را در روستای سانورا (Sanora) کاشته‌است، جایی که هاجز تحقیقات مقدماتی را برای دهه‌ها انجام داده‌است، این نهال‌ها، بذر مورد نیاز در طرح سرمایه‌گذاری مشترک واقع در ۵۰ مایلی شمال ساحل شهر باهیا دکینو (Bahia de Kino) را تأمین می‌کنند. شرکت (Global Seawater) قصد دارد ۱۲۰۰۰ هکتار از آنجا را جهت انجام رؤیای بزرگترین مزرعهٔ آبیاری دریایی بخرد یا اجاره کند.

طرح این است که کانالی در داخل صحرا زده شود تا آب دریا را جهت تغذیهٔ استخرهای تجاری پرورش ماهی و میگو به داخل صحرا هدایت کند و به جای برگرداندن آب به داخل دریا، شرکت قصد دارد از طریق کانال آب را بیشتر به داخل صحرا برده و از آن جهت آبیاری سالیکورنیا برای تولید سوخت زیستی استفاده کند. توقفگاه بعدی آب دریا سرزمین جلگه‌ای مصنوعی خواهد بود، این جنگل‌های مانگرو را می‌توان به آلوده کننده‌ها فروخت تا مطابق شرایط بودن شکاف‌های هسته‌ای آن طبق پروتکل کیوتو در رابطه با تغییرات آب و هوا تأیید شود. هیچ چیز دور ریخته نمی‌شود! این یک طرح مبتکرانه‌است و فکر کردن دربارهٔ آن باعث شادی دوچندان می‌شود.

طرح کاشت در اطراف دریاچه ارومیهکاربرد گونه‌های شورپسند با سامانه‌های ریشه‌های عمیق، اهمیت ویژه‌ای در مورد حفاظت از خاک‌های شور دارد زیرا گیاهان به طور ذاتی در محیط‌هایی با تنش‌های شوری و سدیمی حضور دارند و به تنش‌هایی دیگر از جمله خشکی نیز بردبار هستند. این گیاهان به ویژه آتریپلکس و قلیا از گونه‌های غالب در مناطق خشک و نیمه خشک با شوری بالا هستند که منبعی برای تغذیهٔ دام و تجدید زمین‌های فرسوده مانند تپه‌های شنی، خاک‌های شور- آهکی، کم عمق و... به شمار می‌روند. در یک طرح پیشنهادی سعی می‌شود که با موافقت سازمان جنگل‌ها و مراکز آبخیز داری در۳۰ هکتار از اراضی ارومیه ۳گونه آتریپلکس بومی و هفت گونه غیر بومی قلیا کاشته شود و طی یک بازه زمانی عملکرد آن ارزیابی شده و نتایج نهایی آن برای اقدامات بعدی مورد ارزیابی قرار گیرد.

مزهروشن است که سالیکورنیا مزه‌ای شور دارد ولی بررسی‌هایی که در بارهٔ نظر مردم در مورد مزهٔ مورد پسند آن انجام شده‌است نشان داده که مصرف کنندگان این گیاه از خوردن آن لذت برده‌اند. سالیکورنیا را می‌توان در برخی رستوران‌ها به عنوان نوعی خزهٔ دریایی، به صورت خام یا بخارپز شده خورد یا به عنوان روغن پخت‌وپز و ترکیب غذایی غنی از پروتئین نیز استفاده کرد. Salicornia Europaea خوراکیست چه به صورت خام و چه پخته شده. در انگلستان این گیاه یکی از گیاهانی است که به عنوان رازیانه شناخته می‌شود. در ایالات متحده سالیکورنیا به عنوان لوبیای دریایی شناخته می‌شود. سالیکورنیا معمولاً پخته می‌شود، یا بخارپز یا مایکروفر شده، بعد از پخته شدن رنگی مانند جلبک دریایی و مزه‌ای مثل شالوده ساقه‌های اسفناج و مارچوبه پیدا می‌کند و برخلاف بافت خامش، بعد از پخته شدن به هیچ عنوان ریش‌ریش و سفت نیست. سالیکورنیا معمولاً به عنوان همراه (یا تزئین) دریائی مناسب برای خوراک‌هایی همچو خوراک‌های دریایی و ماهی می‌باشد؛ و آشکار است که روش‌های پخت فراوانی وجود دارد. اگر اکثر مردم خوردن سالیکورنیا را دوست نداشتند این ایده امید بخش به نظر نمی‌رسید وگرنه این نیز مانند نی اره خوراکی دیگری برای حیوانات و منبع تأمین سوخت زیستی می‌شد.

سالیکورنیا خوراکی

https://zistonline.com/vdchiqnq.23nwxdftt2.html