زیست آنلاین: نشست بررسی و نقد بوم گرای فیلم سینمایی "محله چینی ها" به کارگردانی رومن پولانسکی، با همکاری زیست آنلاین و موسسه پویا در روز ۲۰ دی ماه درحوزه تحلیل فیلمهای با موضوع زیست محیطی برگذار شد.
تاریخ انتشار :سه شنبه ۹ بهمن ۱۳۹۷ ساعت ۰۷:۴۵
کد مطلب : 79848
فیلمنامه محله چینی ها (chinatown) حاوی دو کنش دراماتیک است که یکی در بستر دیگری تعریف می شود. بستر داستان اصلی فیلم، بحران آب لس آنجلس است که در حدود سال های ۱۹۰۰ تا ۱۹۰۶ میلادی اتفاق می افتد. در حالی که کنش دراماتیک اصلی فیلمنامه، روایتگر ماجراهایی است که با توجه به شواهد و قرائن تصویری، به حدود دهه ی ۳۰ میلادی برمی گردد. رومن پولانسکی، کارگردان، در فیلم محله ی چینی ها، مانند نقاشی عمل می کند که وقتی که کشیدن پرتره ی سوژه ی اصلی خود را به پایان می رساند، در پس زمینه ی نقاشی اش، منظره ای را نقش می زند که مربوط به حوزه آب و محیط زیست است.
در سال ۱۹۰۰ شهر لس آنجلس یک شهر صحرایی بود که به دلیل سرعت بالای پیشرفت، دچار کمبود منابع آبی شد. باید برای جبران این کمبود، منابع دیگری به کار گرفته می شد. نزدیک ترین این منابع رود آونز بود که از شهر حدود ۲۵۰ مایل فاصله داشت. فرد ایتون، شهردار لس آنجلس، به منظور تامین آب شهر احداث یک سد را در دستور کار قرار داد و این سد در سال ۱۹۱۳ به پایان رسید. این سد به گونه ای طراحی شده بود که میتوانست تا سالها نیاز به آب شرب شهر لس آنجلس را تامین کند. اما وجود آن سبب شده بود تا کشاورزی در اراضی سن فرنادو به سبب کمبود آب از رونق بیفتد. اما گروهی از سیاستمداران و صاحبان قدرت در لس آنجلس از یک سو با دامن زدن به کمبود آب در این شهر، با تحت فشار قرار دادن مسئولین اداره آب و برق، ایجاد سد جدیدی را برای تامین آب شرب ضروری میدانستند و ازسوی دیگربا ایجاد چشم انداز نابودی کشاورزی در سن فرناندو این اراضی را به قیمت ناچیزی از کشاورزان خریداری کردند. برای تامین هزینه های این طرح، اوراق قرضه ای منتشر شد و با استفاده از ابزار تبلیغاتی، چنین وانمود شد که این طرح به منظور تامین آب شهر به اجرا درخواهد آمد. در حالی که آب سد جدید برای توسعه کشاورزی اراضی سن فرناندو اختصاص می یافت. وجود مسئولان فاسد در اداره ی آب و برق شهر سبب شد برای این که مردم را وادار کند تا به اوراق رای مثبت دهند، مخفیانه هزاران گالن از آب شهر را به اقیانوس بریزند! خشکسالی مصنوعی لس آنجلس را دربرگرفت. کار به جایی رسید که مردم بیش از یکی دوبار در روز مجاز به کشیدن سیفون توالت خانه شان نبودند! اوراق به سادگی توسط مردم خریداری شد و پس از آن نیز، پیشنهاددهندگان طرح، زمین های سن فرناندو را که به بهایی بسیار ناچیز خریداری کرده بودند، جمعا به مبلغ حدود ۳۰۰ میلیون دلار به مردم لس آنجلس فروختند!
رابرت تاون نویسنده فیلمنامه محله چینی ها با محوریت موضوع آب و قدرت فیلمنامه درخشانی مینویسد که پولانسکی فیلم معمایی و پلیسی خود را بر بستر چنین ماجرایی در لس آنجلس بنیان می نهد.
محمد ابراهیم رئیسی، کارشناس اقتصاد محیط زیست با زاویه جدیدی به فیلم نگاه می کند و فیلم را از نگاه بوم گرایانه تحلیل می نماید.
به گفته رئیسی گره اصلی موجود در فیلم، مساله مدیریت منابع آب است، اگرچه بیشتر حجم کره زمین را آب در بر گرفته است اما مساله آنجاست که میزان آبی که مورد استفاده بشر قرار می گیرد، تنها ۵/۲ درصد از منابع عظیم آبی را به خود اختصاص می دهد، که به آن fresh water یا آب شیرین اطلاق می شود و مصرف این مقدار محدود باید در بخش های مختلف نظیرکشاورزی، صنعت و شرب مدیریت شود. رشد سریع جمعیت جهان و تغییر سبک زندگی با توجه به محدودیت منابع آبی این مدیریت را دشوارتر از پیش کرده است. شهر لس آنجلس در فیلم پولانسکی کاملا محل بروز این فراوانی و کمیابی است؛ از یک سو در کنار اقیانوس پر آبی قرار گرفته است و ازسوی دیگر برای تامین آب شرب شهر دچار مشکل است و باید این آب را به قیمت از بین بردن بخش کشاورزی دره اوانز به دست بیاورد.
کارشناس اقتصاد محیط زیست در خصوص نقد فیلم محله چینی ها اظهار کرد: این فیلم که محصول سال ۱۹۷۴ می باشد، داستان خود را در بستری پس از وقوع یکی از مهم ترین کشمکشهای تاریخی کالیفرنیا یعنی دوره جنگ آب پیش میبرد.
رئیسی افزود استفاده از روشهای سازه ای و غیر سازه ای از ابزارهای مدیریت منابع آب در جهان و ازجمله در کالیفرنیا بوده است که در این فیلم سد به عنوان یک اقدام سازه ای تامین آب شهر لس آنجلس را به عهده دارد. اما آب با توجه به مصارف مختلف خود ارزش های اقتصادی و اجتماعی مختلفی ایجاد میکند و این ارزشها میتواند سبب تولید ثروت و قدرت گردد. آدام اسمیت اقتصاددان بزرگ مکتب کلاسیک پارادوکس آب-الماس را برای اولین بار مطرح کرد. چرا آب که یک ماده حیاتی است از الماس که ماده ای غیر حیاتی است ارزانتر است؟ (بیشتر بخوانید: راه حل های مدیریت اقتصادی و مالی منابع آب)
اسمیت برای پاسخ به این سوال، با تقسیم ارزش، به ارزش مبادله ای و ارزش مصرفی، چنین استدلال کرد که آب دارای ارزش مصرفی بالایی است اما ارزش مبادله ای آن ناچیز است در حالیکه الماس علیرغم ارزش مصرفی ناچیز دارای ارزش مبادله ای بالایی است و این علت قیمت زیاد الماس و قیمت کم آب است. اقتصاددانان مارژینالیست (نئو کلاسیک ) «پارادوکس آب - الماس» اسمیت را مورد توجه قرارداده و سعی در ارائه پاسخ بهتری به آن داشتند، آنها مباحث مربوط به "اصالت فایده" یا "مطلوبیت" را مطرح کردند. با توجه به این نظریه آنها چنین عنوان داشتند که به سبب فراوانی آب، علیرغم حیاتی بودن آن، آب دارای مطلوبیت چندانی نیست و لذا افراد تمایل به پرداخت زیادی برای آن ندارند، اما کمیابی الماس سبب می شود تا مطلوبیت بیشتری داشته و انگیزه لازم را برای پرداخت بیشتر فراهم آورد. به اعتقاد آنها طبیعی است که اگر آب کمیاب شود حتما مردم برای تامین آن پولی بیشتر از الماس خواهند پرداخت.َ اگرچه امروزه آب به اندازه الماس کمیاب نشده است اما ازفراوانی نیز برخوردار نیست و برای استفاده از آن رقابت شدیدی وجود دارد. اما آیا آب کالایی اقتصادی است که باید برای به دست آوردن آن بهایی پرداخت یا کالایی اجتماعی است که متعلق به همه مردم است و نمیتوان برای آن از ابزارهای اقتصادی سود برد؟
رئیسی در ادامه گفت: دیدگاه متفاوت دو شخصیت "مالوری" و "نوح کراس" در این فیلم نمایندگان این دو دیدگاه متفاوت هستند. آقای مالوری بر این دیدگاه تاکید دارد که آب متعلق به مردم است در حالی که نوح کراس به چشم یک کالای اقتصادی به آن نگاه می کند و سعی در انحصار آن دارد .
اما اگر بخواهیم دقیق تر به این موضوع بنگریم، آب را یک موضوع اجتماعی اقتصادی خواهیم دید، یعنی در جایی که آب، نیازهای حیاتی بشر را تامین می کند، ماهیت اجتماعی به خود می گیرد و به عنوان یک کالای اجتماعی می بایست در دسترس عموم مردم قرار گیرد، اما در جایی که در زنجیره تولید، صنعت، کشاورزی و خدمات قرار می گیرد، ماهیت آن اقتصادی خواهد بود و حتی می تواند در میان کشاورزان به خرید و فروش برسد.
نکته دیگری که در این فیلم قابل بحث می باشد، اهمیت مدیریت منابع آب در مناطق خشک است، که در آن دو راه کار ایجاد سد و نفوذ آب به داخل زمین به منظور ذخیره سازی منابع آبی مطرح می گردد. در اینجا نیز اختلاف نظر دیگر مالوری و کراس در شیوه مدیریت آب در لس آنجلس خودنمایی میکند و یکی از علل جدایی این دو شریک میشود.
رئیسی همچنین افزود: یکی دیگر از موارردی که در فیلم از دیدگاه بوم گرایانه قابل تامل است استفاده از نمادهای معروف زیستی در انتقال خصوصیات شخصیتی افراد است. مالوری در خانه خود برای مجموعه برکه و آبشار از آب شور استفاده میکند در حالیکه همسر او که دختر نوح کراس است علیرغم وجود خشکسالی مصنوعی در لس آنجلس سرتاسر حیاط را از چمن پوشانده است که آب فراوانی را برای رشد خود نیاز دارد تضاد خصوصیات شخصیتی این دوتن با انتخاب این دونماد به خوبی در فیلم نمایان است.
وی در خصوص شخصیت نوح کراس نیز بیان کرد: به نظر می رسد در انتخاب اسم نوح در داستان بی ارتباط با نوح پیامبر و نقش آب در داستان کشتی نوح نباشد. چرا که هردو این شخصیت ها توانستند آب را مدیریت کنند نوح کراس با ایجاد سد در لس آنجلس کم آبی را مدیریت کرد و حضرت نوح با ساخت کشتی شرایط سیل و طوفان را مدیریت کرد!
وی افزود: در طول تاریخ همواره طلا قدرت ایجاد کرده است، در گذشته طلای زرد عامل تولید قدرت بود؛ با گذشت زمان این قدرت به طلای سبز (کشاورزی) و در دهه های اخیر قدرت با در اختیار داشتن طلای سیاه (نفت) قابل دستیابی بود.، اما به نظر می رسد با توجه به بحران آبی موجود در آینده آنچه مورد اهمیت بسیار قرار خواهد گرفت، طلای آبی یا منابع آبی باشد، همانطور که در سکانسی از پایان فیلم نیز مشخص شده بود، شخصیت نوح کراس(جان هیوستون) که همواره در فیلم با اعمال خود نماینده قدرت و اقتدار گرایی در فیلم است، در صحنه ای در پاسخ به سوال کاراگاه (جک نیکلسون) که می پرسد چرا میخواهی بر آب تسلط داشته باشی؟ میگوید چون میخواهم بر آینده مسلط باشم.
اختلافات برسر منابع آب میتواند سبب جنگ برای تصاحب قدرت شود که نمونه هایی از آن را در نقاط مختلف جهان میتوان دید. ولی امروزه نمونه هایی از اختلافات برسر منابع آب مشترک موجود است که با گفتگو و تدبیر سبب ایجاد صلح و دوستی در میان کشورها شده است.
رئیسی عنوان کرد که همواره مسائل مربوط به آب متمرکز برمقدار و کمیت آب نیست بلکه به کیفیت آن نیز مرتبط است. به طور مثال در سال ۲۰۱۴ در یکی از شهر های آمریکا، شهرداری تصمیم بر آن گرفت تا به منظور اداره بهتر آب، آن را از منابع داخلی و نزدیک تر شهر تامین نماید، اما پس از چندی بیماری های پوستی و سرطان به شدت در شهر گسترش یافت ودر نتیجه آزمایشات اولیه سهم گسترده ای از فلزات سنگین و سرب در منابع آبی یافت شد.
در نهایت مشخص شد که آب به میزان زیادی خورندگی در لوله ها ایجاد می نمود، اما شرکتی که عهده دار انتقال آب بود به علت پایین آوردن هزینه های موجود، از ماده ضد خورندگی استفاده نکرده بود، از این رو می توان اظهار داشت در خصوص مسائل مرتبط با آب، کیفیت و کمیت منابع آبی هر دو به یک اندازه مهم بوده و در صورت ایجاد بی توجهی یا سودجویی، بحران جدی به بار خواهند آورد.
کارشناس اقتصاد در پایان گفت: فیلم نامه نویس محله چینی ها از دانش بالایی در زمینه مسائل و موضوعات و استفاده های مختلف آب برخوردار بوده است و یکی از نکاتی که در فیلم مشخص و قابل تاکید است، آن است که شهر لس آنجلس از باب آب غیر قابل استفاده دچار مشکل نیست، و دارای منابع آبی عظیمی از جمله دریا می باشد، اما همان طور که در ابتدا ذکر شد در خصوص آب شرب مورد نیاز دچار بحران است که به خوبی تفکیک این دو موضوع در فیلم قابل مشاهده و لمس است..
در ادامه جناب آقای جودت، کارشناس فلسفه قاره ای از حاضرین در جلسه پخش فیلم نیز در خصوص فیلم محله چینی ها افزود: تاریخ از گذشته تا کنون سه عنصر و معقوله مهم تحت عنوان های قدرت، شهوت و ثروت را در خود قرار داده است و معمولا متفکران دنیا و فیلم های بزرگ تاریخ سینمای جهان به نوعی با این سه مقوله در ارتباط بوده اند، برای مثال می توان متفکرانی مانند مارکس، فروید و نیچه را نام برد که هر کدام به ترتیب در آثار خود به حوزه های ثروت، شهوت و قدرت پرداخته اند. وی در خصوص فیلم محله چینی ها باید بیان کرد، همانطور که می دانید عقلانیت غربی و شرقی با یکدیگر تفاوت دارد، شاید به همین منظور و برای درک این پارادوکس، نام فیلم به عنوان محله چینی ها انتخاب شده است که بیانگر تقابل میان این دو عقلانیت می باشد و از آنجا که پارا دوکس به معنای فراتر روی ( یا فاصله گیری) از عقیده حاکم (واژه دوکس doxa به معنی عقیده و پارا به معنی فرا تر و فاصله) می باشد به نظر می رسد، حل این معضل به راحتی امکان پذیر نخواهد بود!
جناب آقای جودت در ادامه، سخنان محمد ابراهیم رئیسی، کارشناس اقتصاد محیط زیست، در خصوص توافق و صلح جویی بر سر موضوعات آب را خوش بینی بر شمرد و افزود: در آینده جنگ اصلی، جنگ آب خواهد بود و از آنجا که موضوع قدرت میان کشورها بر جسته است، و اقتصاد سیاسی بر حیطه کلی اقتصاد غلبه دارد، به نظر می رسد رسیدن به یک توافق میان توزیع منابع آبی، دور از ذهن باشد! (بیشتر بخوانید: بحران آب در خاورمیانه عامل جنگ بعدی؟)
https://zistonline.com/vdcfccde.w6d1jagiiw.html
zistonline.com/vdcfccde.w6d1jagiiw.html
تگ ها
آخرین عناوین
پربيننده ترين
تمام حقوق محفوظ بوده و استفاده از مطالب
سایت با ذکر منبع بلامانع است.