۴۰ درصد آب ایران از منابع غیر تجدید پذیر تامین می شود تنها یک درصد از آب‌های جهان قابل آشامیدن است

به گزارش زیست آنلاین، با وجودی که ۷۰ درصد کل کره‌ زمین را آب تشکیل می‌دهد، اما حقیقتا آب شیرین یا آشامیدنی در سیاره‌ ما کمیاب است، چراکه تنها یک درصد از آب‌های جهان قابل آشامیدن هستند.
از تمام آب‌های روی زمین، مقدار بسیار کمی آب شیرین است که می‌تواند ‌به‌طور مستقیم توسط انسان‌ها، حیوانات و گیاهان مورد استفاده قرار گیرد. ۹۷ درصد از آب موجود در کره زمین در اقیانوس‌ها قرار دارد و برای انسان‌ها، حیوانات و گیاهان بیش از حد شور است. ۲ درصد باقی مانده نیز در قطب‌های شمال و جنوب به‌صورت یخچال‌ها و کوه‌های یخ وجود دارد و در نتیجه تنها یک درصد از آب‌های جهان قابل آشامیدن هستند.

نکته مهم تر این است که بخشی از این یک درصد نیز در سفره‌های زیر زمینی قرار دارد، همچنین مقادیری از این آب‌ها بیش از حد آلوده هستند و استخراج برخی منابع نیز بسیار دشوار است.

بنابراین، با وجودی که آب شیرین، یک منبع طبیعی تجدیدپذیر محسوب می‌شود، اما محدود است. منابع آب شیرین، تنها می‌توانند از طریق فرآیند چرخه‌ آب دوباره پر شوند. آب از دریاها، دریاچه‌ها، جنگل‌ها، رودخانه‌ها و دیگر منابع تبخیر می‌شود، ابرها را تشکیل می‌دهد و با بارندگی دوباره روی زمین جاری می‌شود. با این وجود، در صورتی که به‌وسیله فعالیت‌های انسانی، آب شیرین بیشتری نسبت به چرخه‌ طبیعی مصرف شود، این امر می‌تواند، موجب کاهش منابع سطحی یا زیرزمینی شود و آسیب‌های جدی را به محیط زیست وارد کند.

بیشتر بخوانید: بحران آب در جهان

وضعیت آبی ایرانبارش باران در ایران بسیار فصلی است و اغلب بارندگی‌ها در فصل‌های پاییز و زمستان اتفاق می‌افتند. به این ترتیب، زمین برای باقی فصل‌های سال خشک می‌ماند. تنوع فصلی زیاد مشخصه رودخانه‌های ایران است. به‌عنوان مثال، رودخانه کارون در خوزستان، در طول دوره‌های حداکثری جریان آب، حجم آبی ۱۰ برابر بیشتر از دوره‌های خشک سال دارد. همچنین ممکن است که در برخی مناطق کشور تا مدت‌ها باران نبارد، اما طوفان‌های ناگهانی همراه با باران‌های سنگین، ظرف چند روز تقریبا میزان بارندگی سالانه را تخلیه کنند.

کمبود آب با توزیع نابرابر آب به‌وجود می‌آید. در نزدیکی دریای خزر، بارش باران ‌به‌طور متوسط حدود ۱۲۸۰ میلی‌متر در سال است، اما در فلات مرکزی و جنوب کشور، بارش باران به‌ندرت به ‍۱۰۰ میلی‌متر می‌رسد. ۶٫۷ میلیارد متر مکعب از آب‌های سطحی پاکستان و برخی از آب‌های افغانستان از طریق رودخانه هلمند به رودخانه‌ها و دریاچه‌های ایران می‌ریزند. علاوه بر این، میزان آبی که از رود ارس، در مرز آذربایجان، به ایران می‌رسد، ۴٫۶ میلیارد متر مکعب در سال تخمین زده می‌شود. سرانه‌ آب تجدیدپذیر کشور در دوران پیش از انقلاب، حدود ۴۵۰۰ متر مکعب بود، اما در سال ۱۳۸۸، به کمتر از ۲۰۰۰ متر مکعب رسید.

بر اساس آمار، ۹۲ درصد از مصرف آب ایران مربوط به بخش کشاورزی است، مصارف خانگی ۶ درصد و مصارف صنعتی نیز ۲ درصد از این آب را مصرف می‌کنند که بسیاری از این آب از سدها و سفره‌های زیرزمینی تامین می‌شود.

جدای همه اینها نکته‌ نگران‌کننده این است که ایران از سال ۱۳۹۳ تا کنون از حدود ۷۰ درصد از کل آب‌ شیرین قابل استفاده خود بهره برده است که به‌مراتب بسیار بالاتر از نُرم‌های بین‌المللی است.

از این رو، چشم‌انداز منابع آب در ایران، به‌سرعت تیره‌ و تیره‌تر می‌شود و به‌عقیده‌ بسیاری از کارشناسان، وقوع تنش آب در ایران حتمی است.

بیشتر بخوانید: راهکارهای نجات کشور از بحران کم آبی

بر طبق این نمودار بیش از ۴۰ درصد آب ایران از منابع غیر تجدید پذیر تأمین می شود. تنها لیبی، عربستان، جیبوتی و عمان در منطقه وضعیتی بدتر از ایران دارند. بر اساس گزارش ها، هند ۳۳ درصد، چین ۲۹ درصد، اسپانیا ۲۵ درصد و ژاپن ۱۹ درصد از منابع آب تجدیدپذیر خود برداشت می‌کنند.

طبق استانداردهای جهانی کشورها باید نهایتا تا ۲۰ درصد از منابع آب تجدیدپذیر خود استفاده کنند اما کشورهایی هستند که بالای ۴۰ درصد از این منابع را مورد بهره‌برداری قرار می‌دهند که در وضعیت بالای خط قرمز قرار گرفته و در معرض مخاطرات جدی هستند. کشور ایران نیز در زمره کشورهای در معرض ورشکستگی آبی است به گونه ای که بر اساس نظر متخصصان و کارشناسان مربوطه در صورت ادامه این روند تا ۱۵ سال دیگر آبی در کشور باقی نخواهند ماند.

۳سال تا پایان نقطه تنش آبی در ایرانتنش آبی ۱۵ سال است که در ایران نهادینه شده و دولت طی سال‌های اخیر، رویکرد مقابله‌ای برای حل این مساله داشته است. اکنون نیز وزیر نیرو صراحتا اعلام کرد که تا سال ۱۴۰۰، شهر دارای تنش آبی در ایران نخواهیم داشت.

به‌ گزارش ایسنا، ۳۳۴ شهر در حال حاضر با جمعیت ۳۴.۵ میلیون نفر تحت تاثیر تنش آبی هستند که این مساله نیز چالش‌های زیادی را به وجود آورده است، البته در این بین، وزارت نیرو بیکار ننشسته و اقداماتی را انجام داده است تاجایی که هفته گذشته و در شورای عالی آب، طرحی با عنوان "دولت دوازدهم بدون تنش آب شرب" تدوین و ارائه شد که بر اساس آن تا سال ۱۴۰۰، شهر تحت تنش نخواهیم داشت.

این طرح در قالب نقشه راه و برنامه مشخص به موضوعات متنوعی از جمله تامین، ارتقای کیفیت، کاهش هدررفت آب و تامین منابع مالی پرداخته است. علاوه‌بر این نیز، بر اساس گفته‌های رضا اردکانیان - وزیر نیرو - در لایحه بودجه سال ۱۳۹۸، چارچوب‌های اصلی این برنامه دیده شده و امیدواریم فرآیند تصویب آن در مجلس هم به خوبی پیش گرفته شود.

هم‌چنین محمد حاج‌رسولی‌ها - مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران - نیز در همین راستا به ایسنا گفت: برنامه‌ای را برای حل تنش آبی از سوی وزارت نیرو تبیین کرده‌ایم که در این برنامه، پارامترها و معیارهای متعددی در نظر گرفته شده است که اگر بتوان این برنامه را به درستی اجرا کرد، قطعا بخشی از چالش‌های حوزه آب حل خواهد شد.

بیشتر بخوانید: وضعیت منابع آب در ایران

۳۰۰ شهر در معرض تنش آبیعلاوه‌بر این حمیدرضا جانباز - مدیرعامل شرکت مهندسی آب و فاضلاب - با بیان این‌که کاهش بارش موجب شد که امسال بیش‌از ۳۰۰ شهر در معرض تنش آبی قرار بگیرند، به ایسنا گفت: با اقدامات صورت گرفته، توانستیم چالش‌های بسیاری را حل کنیم تا جایی که بجز تعداد کمی از استان‌ها، شاهد مشکل جدی‌ در حوزه آب در کل کشور نبودیم.

وی هم‌چنین درباره برنامه ۱۴۰۰ بدون تنش آبی اظهار کرد: براساس سناریوی بارش، مطابق سال جدید برنامه‌ریزی می‌کنیم تا تابستان سال ۱۳۹۸ را با کم‌ترین چالش پشت سر بگذاریم، به گونه‌ای که بهتر از امسال کارها پیش برود؛ تمام هدف این است تا سال ۱۳۹۸ را با کم‌ترین تنش آبی پشت سر بگذاریم.

جانباز با اشاره به سرمایه تخصیص یافته در این حوزه، ابراز کرد: ۱۰۰۰ میلیارد تومان سرمایه‌ای را که قرار بود دولت برای گذر از تنش آبی به بخش آب اختصاص دهد، به‌طور کامل تخصیص یافت.

برنامه مدیریت تنش آب شرب، با فرض بارندگی مشابه سال آبی گذشته و کمبود آب در تابستان سال ۱۴۰۰، در وزارت نیرو پیش‌بینی شده و برای مدیریت تنش آبی شهرها و روستاهای کشور راهکارهایی در قالب افزایش تأمین و تولید آب، ارتقای کیفی آب، افزایش توان ذخیره‌سازی آب، ارتقای مدیریت و بهره‌وری منابع تأمین، ‌تاسیسات، شبکه‌ها و نیز مدیریت مصرف در نظر گرفته شده است.

اهمیت مدیریت مصرف و به‌کارگیری راهکارهای مدیریتی اصولی و درستالبته این موضوع به‌معنای وضعیت مناسب منابع آبی در حال حاضر نیست، چراکه بر اساس آخرین آمار از وضعیت منابع آبی، سال گذشته حجم آب‌های سطحی کشور ۳۲ میلیارد مترمکعب بود اما امسال حجم این آب‌ها به ۲۵ میلیارد مترمکعب رسیده، یعنی حجم آب‌های سطحی کشور حدود ۳۵ درصد کاهش یافته است و این در شرایطی است که این عدد در دهه ۷۰، حدود ۸۰ میلیارد مترمکعب بوده است و این موضوع بیانگر اوضاع نابه‌سامان کشور در این حوزه است چراکه از یک سو با کاهش آب‌های سطحی و از سوی دیگر کاهش آب‌های زیر زمینی مواجه هستیم.

این موضوع، اهمیت مدیریت مصرف و به‌کارگیری راهکارهای مدیریتی اصولی و درست را گوش زد می‌کند چراکه اگر بخواهیم به برنامه ۱۴۰۰ بدون تنش آبی دست یابیم، باید به مدیریت مصرف و مدیریت درست توجه ویژه‌ای کنیم.

https://zistonline.com/vdchzzn6.23nv6dftt2.html

۴۰ درصد آب ایران از منابع غیر تجدید پذیر تامین می شود/ تنها یک درصد از آب‌های جهان قابل آشامیدن است