سیل یک پدیده طبیعی است که در سایه مدیریت صحیح منابع آبی، می توان تا حد زیادی از خسارات آن کاست؛ اما وقوع سیل اخیر در اغلب نقاط کشور و خسارات فراوانی که به مردم و زیرساختها وارد آورد، نقدهایی را به شیوه مدیریت وارد می کند.
تاریخ انتشار :شنبه ۱۷ فروردين ۱۳۹۸ ساعت ۰۲:۰۰
کد مطلب : 80414
سیل یک پدیده طبیعی است و حتی خرابی های ناشی از آن هم تا حدی طبیعی است اما عواملی باعث می شود که ویرانی های ناشی از سیل‌ها گسترده تر شود. در این باره مسعود باقرزاده کریمی متخصص حوزه منابع آب و مدیر کل دفتر اکوسیستم های تالابی سازمان محیط زیست در گفت وگو با ایسنا اظهارکرد: آنچه خرابی بیشتری به بار می آورد گل آلودگی سیل است، نه حجم سیل.
چرا سیل های اخیر ایران گِل آلود بود؟وی با این توضیح که چون هر چه آب گل‌آلودتر باشد، طبق قانون ارشمیدس غلظت آب بالا می‌رود و در این صورت جریان آب به راحتی می تواند اجسام حتی سنگین را شناور کرده و با خود ببرد، در مورد چرایی گل آلودگی سیلاب های ایران، گفت: در اثر فرسایش خاک سیل گل آلود می شود. این فرسایش هم نتیجه تخریب اراضی بالادست رودخانه ها، نابودی جنگل ها، ساحل سازی و تخریب حواشی رودخانه ها به دلیل ساخت و سازهای غیر مجاز است. متاسفانه در کشور ما به همین دلایل خاک فرسایش یافته و با جریان آب شسته می شود و به حرکت در می آید و باعث گل آلودگی سیل می شود.
نادیده گرفتن بستر سیلابی رودخانه هااین متخصص حوزه منابع آب در ادامه با بیان اینکه دومین مشکل که باعث می شود سیل ها ویرانگرتر باشند؛ نادیده‌گرفتن بستر سیلابی رودخانه ها است، تصریح کرد: وقوع سیلاب در مناطق خشک و نیمه خشک مثل ایران امری طبیعی است و حتی درچنین اقلیمی احتمال وقوع سیلاب‌های با دوره بازگشت طولانی تر (۱۰۰، ۵۰۰ و ۱۰۰۰ ساله)، نسبت به مناطق مرطوب بالاتر است.
وی ادامه داد: نوسانات کم آبی و پر آبی در مناطق خشک و نیمه خشک به مراتب بیشتر از مناطق مرطوب است با این حال می‌بینیم که در کشورهای توسعه یافته اروپایی برای جلوگیری از اثرات مخرب بارندگی های شدید و سیل، حریم رودخانه ها حتی برای سیل های با دوره بازگشت طولانی نیز حفظ می شود.
باقرزاده کریمی تاکید کرد: بی توجهی به حریم و بستر سیلابی رودخانه ها به ویژه برای سیل های با دوره‌های بازگشت موضوع مهمی است که طبق قوانین موجود کشور نیز، حریم رودخانه ها برای چنین سیل هایی باید آزاد گذاشته شود، اما متاسفانه این قوانین نادیده گرفته شده و شاهدیم که بستر رودخانه ها با ساخت و سازها کوچک و کوچک تر شده است.
ساخت پارکینگ در رودخانه قماین مقام مسئول در سازمان محیط زیست گفت: بدتر از همه اینها آن است که بستر رودخانه را تبدیل به پارکینگ کنیم، اتفاقی که برای رودخانه ای که از قم عبور می کند؛ افتاده است. یا در بستر رودخانه ای که از تبریز رد می شود؛ جاده ساخته شده است. متاسفانه ساخت تونل، راه، پارک و ... در بستر رودخانه صورت گرفته است.
تاثیر شکل حوضه های آبی در وقوع سیل های مخربمدیرکل اکوسیستم های تالابی سازمان محیط زیست در ادامه با اشاره به اینکه عامل سوم ویرانگر بودن سیل ها بی توجهی به نکات فنی مربوط به شکل حوضه های آبی است، در این باره تصریح کرد: برخی حوضه ها مثل حوضه بالادست شیراز که به تنگه سرخ معروف است، یک حوضه گرد به حساب می آید و شاخه های مختلف رودخانه ها همزمان یا با فاصله زمانی اندکی به نقطه تمرکز یا خروجی می‌رسند که در نتیجه در چنین حوضه هایی، جریان سیلاب از حجم زیادی برخوردار است و خطرات ناشی از آن بسیار وحشتناک است.
تفاوت حوضه آبی گرد با کشیدهوی در مورد ویژگی های حوضه آبی کشیده گفت: در حوضه‌های کشیده، انشعابات و رودخانه های فرعی که به خروجی یا نقطه تمرکز نزدیک هستند؛ ابتدا تخلیه می‌شوند در حالیکه آب رودخانه های بالادست هنوز به خروجی نرسیده است و این تاخیر باعث می شود که حجم سیلاب پایین تر باشد.
به گفته باقرزاده کریمی، از طریق آمایش سرزمینی، در اجرای برنامه های توسعه ای و ساخت و سازها حتما باید شکل حوضه های آبی مورد توجه قرار گیرد که متاسفانه همواره مورد بی توجهی قرار گرفته است.
بیشتر بخوانید: خسارت سیل، دست انتقام آب از توسعه ناپایدار بازگشت دوباره سیل به آق قلا و گمیشانگنبد کاووس، آق قلا و گمیشان جزو نخستین شهرهایی بودند که در ترکمن‌صحرا زیر آب فرو رفتند. با گذشت ۱۸ روز از جاری شدن سیل نه تنها از آب آق قلا و گمیشان کاسته نشد بلکه اکنون با ذوب شدن برف‌ها حجم آب افزایش پیدا کرده است.
خبرگزاری ایسنا روز جمعه ۵ آوریل (۱۶ فروردین) به نقل از امانگلدی ضمیر، فرماندار آق قلا، گزارش داد که با افزایش حجم آب گرگان‌رود سطح آب در آق قلا ۳۰ سانتی‌متر افزایش یافته است.
علت افزایش آب را فرماندار این شهر سیل زده چنین توضیح داده است: «رواناب‌های ناشی از ذوب برف در منطقه زرین گل و بارش‌های پراکنده، باعث جاری شدن دبی بیش از ۴۰ متر مکعب بر ثانیه از ظرفیت گرگان‌رود شده که همین امر افزایش سطح آبگرفتگی‌ها در برخی از محلات شهر آق قلا و روستاهای آن را به دنبال داشت.»
به گفته فرماندار آق قلا نفوذ آب در محلات حکیم آباد، ایثار، کل آباد و عیدگاه این شهر بیشتر از نقاط دیگر بوده است.
اهالی این محلات با گذاشتن فیلم‌های ویدیویی در سایت‌های تلگرامی از مسئولین و مردم درخواست کمک کرده‌اند. آنها می‌گویند که از روزی که سیل در این شهر جاری شده (۱۸ روز پیش) آب همچنان در محله‌ها و منازل این شهر مانده و فروکش نکرده است.
طبق برآوردی که مقامات کرده‌اند ۲۰۰ واحد تولیدی در شهرک صنعتی آق قلا تخریب شده و به ۶۰ واحد مرغداری صدمه وارد شده است. پیش‌بینی می‌شود که با تخریب واحدهای تولیدی حدود پنج هزار کارگر بیکار شوند.
طبق برآورد مقامات آموزش و پرورش نیز بیش از ۱۰ مدرسه این شهر باید تخریب و از نو ساخته شوند.
در آق قلا و گمیشان سطح آب دوباره افزایش پیدا کردوضعیت آب گرفتگی در گمیشان هم به وخامت گراییده و سیل دوباره به این شهر بازگشته است. گمیشان که ترکمن‌ها آن را کومیش تپه می‌نامند (تپه نقره‌ای) یکی از قدیمی‌ترین شهرهای بندری ترکمن صحراست. این شهر زمانی رونق بسیاری داشته و اهالی آن به بنادر روسیه از جمله آستراخان رفت و آمد داشته‌اند و بسیاری از بناهای قدیمی این شهر از آن دوره به یادگار مانده است.
اسحاق حمایتی، یک امدادگر محلی که در گمیشان به سیل زدگان کمک می‌کند به دویچه وله فارسی گفت که در حال حاضر عاجل‌ترین برنامه، تخلیه آب سطح شهر کومیش تپه و هدایت آن به سمت دریای خزر است.
به گفته این امدادگر محلی بسیاری از خانه‌های قدیمی در معرض خطر تخریب قرار گرفته و اگر مقامات فکری به حال تخلیه آب نکنند از آثار قدیمی و تاریخی این شهر دیگر اثری باقی نخواهد ماند.
در حال حاضر حدود نیمی از شهر زیر آب فرو رفته و روز جمعه ۱۶ فروردین سطح آب در این شهر نیز افزایش پیدا کرد.
با توجه به ادامه و تشدید بارندگی در روزهای آینده و ذوب شدن بیشتر برف‌ها بیم آن می‌رود که تخلیه آب در این شهر هم به کندی پیش رود.
بیشتر بخوانید: عدم مدیریت حاشیه رودخانه ها علت سیل اخیر در ایرانپیامدهای سیل ایران؛ خطرهای احتمالی در سایه "بحران مدیریت"سامانه بارشی جدید در راه است. پلدختر و معمولان را گل و لای فرا گرفته است. احتمال سرازیر شدن "سیلاب استان‌های شمالی خوزستان" به این استان وجود دارد. بیش از مدیریت بحران، بحث "بحران مدیریت" به افکار عمومی راه یافته است.
سامانه بارشی جدید در راه استدر حالی که به گزارش سازمان هواشناسی ایران، سامانه بارشی جدید از بعد از ظهر جمعه ۱۶ فروردین (پنجم آوریل) وارد کشور شده و طی روزهای شنبه و یکشنبه در تمام استان‌ها، به‌جز سیستان و بلوچستان و هرمزگان، "فعال" خواهد بود، پرسش در مورد میزان آمادگی مسئولان ایران برای مقابله با سیلاب‌های احتمالی و پیشگیری از آسیب‌های جانی و مالی، هر چه بیشتر رسانه‌ها و افکار عمومی را به خود مشغول کرده است.
در این میان گرچه مسئولان مدعی "مدیریت بحران" هستند، اما وضعیت وخیم برخی مناطق، اعتراضات سیل‌زدگان و نیز اذعان برخی نمایندگان یا مسئولان اجرایی به ناهماهنگی دستگاه‌ها و "عدم وجود نظم و ترتیب"، حکایت از "بحران مدیریت" در ایران دارد.
سایت "انتخاب" روز جمعه در همین مورد نوشت: «سال‌هاست بسیاری از شخصیت‌های سیاسی از ناکارآمدی وزارت کشور و به ویژه ستاد بحران انتقاد می‌کنند. اوضاع به‌هم‌ریخته امدادرسانی در سیل پلدختر تصدیقی بر این انتقادهاست.»
"عدم هماهنگی دستگاه‌ها"به گزارش این پایگاه خبری تحلیلی: «اینکه هنوز هیچ راه ارتباطی به شهر معمولان وجود ندارد و راه ارتباطی خود شهر پلدختر نیز صرفا از سمت خوزستان باز شده و یا بسیاری از روستاها هنوز در محاصره‌اند و امدادرسانی به آنها دشوار است، شاید در چنین حادثه‌ای غیرعادی نباشد. آنچه مورد انتقاد است، عدم هماهنگی دستگاه‌ها برای رفع این بحران است که حتی صدای خود فرماندار را نیر در آورده است.»
سیل‌زدگان پلدختر ۱۵ فروردین به استاندار لرستان و نماینده این شهر در مجلس اعتراض کردندطبق این گزارش: «فرماندار پلدختر می‌گوید کل دستگاه‌ها به وظایف خود واقف نیستند. معنای دیگر حرف فرماندار این است که تقسیم کار درستی صورت نگرفته و یا مدیریت صحیحی برای هماهنگ کردن کار‌ها وجود ندارد. طبیعی است که این موضوع نیز به ترتیب به همان فرمانداری، استانداری و در نهایت وزارت کشور باز می‌گردد.»انتخاب با اشاره به "شانه خالی کردن" عبدالرضا رحمانی فضلی از زیر بار مسئولیت، می‌افزاید که در بحران سیل گلستان نیز پس از حواشی پیرامون استاندار سابق "تعلل و انفعال وزیر کشور" هدف انتقادها بوده؛ امری که در نهایت باعث شد تا اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس جمهوری ایران، "راسا وارد ماجرا شده و استاندار را برکنار و سرپرست استانداری را تعیین کند."
تصاویر و گزارش‌های منتشرشده در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی نشان می‌دهد، آسیب‌دیدگان سیل اخیر به‌خصوص در پلدختر و معمولان در استان لرستان، با انباشت شدید گل و لای در این دو شهرستان، در شرایط نامساعدی به سر می‌برند. پیامدهای احتمالی چنین وضعی، به‌ویژه شیوع بیماری‌های مختلف، از جمله نگرانی‌های سیل‌زدگان این مناطق است.
۹۷ روستای بدون برق در لرستانبه گزارش باشگاه خبرنگاران جوان، رضا اردکانیان، وزیر نیرو، با اشاره به اینکه "در همه جا به‌جز لرستان وضعیت عادی است و مشکلی نیست"، گفته است که «۹۷ روستا در لرستان بدون برق مانده‌اند که این مسئله به دلیل عدم دسترسی به معبر برق‌رسانی و یا به دلیل آبگرفتگی است». اردکانیان همچنین خاطر نشان کرد که در جریان حوادث جوی اخیر در ایران "در مجموع ۶۲ شهر و ۲۷۱۴ روستا در خصوص آب تحت تاثیر سیلاب قرار گرفتند."
با آنکه به گفته وزیر نیروی جمهوری اسلامی "همانگونه که خشکسالی نتیجه کم‌بارشی است، در ترسالی هم تجربه سیل اجتناب‌ناپذیر خواهد بود، آنچه مهم است اینکه از هر دو اینها منفعت کسب کنیم"، بسیاری از کارشناسان، هم ورود ایران به دوران "ترسالی" را زیر سؤال می‌برند و هم وقوع سیل را نتیجه "اجتناب‌ناپذیر" ترسالی نمی‌دانند.
در همین حال علی ساری، نماینده اهواز در مجلس شورای اسلامی، از "عدم وجود نظم و ترتیب در مدیریت بحران" و نیز کمبود شدید امکانات در استان خوزستان خبر داده است. این نماینده مجلس امروز جمعه به خبرگزاری ایلنا گفت، در "شهرهایی که در آستانه سیل هستند" کمبود ماشین‌آلات وجود دارد.
علی ساری خاطرنشان کرد: «در حوزه کرخه و حوزه دز حرکت آب از بالادست به پایین‌دست همچنان جریان دارد و سدها هم در حال پر شدن هستند. بنابراین رها‌سازی آب هم کماکان ادامه دارد.»
خوزستان در معرض خطراین نماینده مجلس شرایط در بالادست اهواز و شهرستان باوی و کارون را "بسیار سخت" توصیف کرد و گفت: «در اهواز نیز آب بالا آمده اما هنوز وارد شهر نشده است. خسارات زیادی به روستاها وارد شده؛ مزارع زیر آب رفته و همچنان با خطر دست و پنجه نرم می‌کنیم و امیدوار هستیم شرایط در روزهای آینده روبه بهبود برود.»
ساری با تأکید بر اینکه "هنوز نتوانسته‌اند بخش سیلاب مناطق خوزستان را به حالت عادی برگردانند"، تأکید کرد: «همه این موارد به اصل ماجرا یعنی حجم بالای آب پشت سدها و عدم آزادسازی آن در بهمن و اسفند و عدم لایروبی رودخانه‌ها برمی‌گردد که این دو فاکتور در کنار هم این بلای خانمان‌سوز را برای استان رقم زدند.»
روز گذشته نیز مدیرکل "مدیریت بحران استانداری خوزستان" گفته بود که برای جلوگیری از خطرات ناشی از سیل احتمالی در این استان تاکنون "۱۰۰ روستای در معرض سیلاب" تخلیه شده‌اند.
از روز سوم فروردین گذشته "هشدار آماده‌باش سیل ناشی از طغیان همه رودخانه‌های خوزستان" اعلام شد. استاندار خوزستان نیز از روز ۱۱ فروردین‌ماه در این استان "حالت فوق‌العاده" اعلام کرد.
آب در خیابان‌های گوریهخبرگزاری ایسنا نیز امروز جمعه احتمال سرازیر شدن "سیلاب استان‌های شمالی خوزستان" به این استان را علت صدور "دستور تخلیه" مناطق محصور در سیل دانسته و با استناد به سخنان فرماندار شوشتر، از "ورود سیلاب به برخی خیابان‌های شهر گوریه" خبر داده است.قاسم رضایی، فرمانده مرزبانی ناجا در جریان بازدید از مناطق سیل‌زده مرزی خوزستان، سیلاب واردشده به این مناطق را "نیازمند کمک ویژه در سطح ملی" دانسته و گفته است: «هجوم سیلاب استان لرستان، کهگیلویه و بویراحمد و چهارمحال و بختیاری به سمت خوزستان، فشار زیادی به استان وارد کرده؛ به نحوی که بخشی از شهرها و روستاها را گرفتار سیلاب کرده است.»
کیامرث حاجی‌زاده، مدیرکل مدیریت بحران استان خوزستان نیز از تصمیم "انفجار کانال شرکت کشت و صنعت نیشکر امام خمینی به منظور انحراف آب از شهر گوریه" خبر داده است.
حاجی‌زاده گفت: «برای جلوگیری از ورود آب به شهر قصد انحراف آب را از طریق کانال اصلی شرکت نیشکر امام خمینی داریم». این مقام محلی با اشاره به "حضور نیروهای سپاه و ارتش در منطقه" افزود: «همچنین در حال حاضر سردار خادم سیدالشهدا، فرمانده قرارگاه کربلای سپاه و امیر بیدادی، فرمانده ارتش در جنوب در منطقه حضور دارند.»
احمد خادم سیدالشهدا، فرمانده قرارگاه کربلای سپاه پاسداران واقع در جنوب غرب ایران، چهارشنبه گذشته برای بررسی شکستن سیل‌بندها در "نیزارهای نیشکر امیرکبیر" حضور یافته بود، با اعتراض شدید کشاورزان سیل‌زده این منطقه مواجه شده بود. این مقام ارشد سپاه معترضان را "برخی از جوانان منطقه" که سیلاب وارد مزارعشان شده و خساراتی را متحمل شده‌اند توصیف کرده که به گفته او "عصبی و احساساتی شده بودند."
روز گذشته نیز گزارش‌هایی از اعتراضات سیل‌زدگان پلدختر در استان لرستان منتشر شده بود. خبرگزاری ایلنا از "خشم مردم پلدختر" در مواجهه با استاندار لرستان و نماینده این شهرستان در مجلس خبر داده و نوشته بود: «در پی ضعف در امدادرسانی و بی‌توجهی مسئولان به وضعیت سیل‌زدگان لرستان، مردم شهرستان پلدختر واکنش تندی نسبت به استاندار لرستان و نماینده این شهرستان داشتند.»
نقش "نبود مکانیزم نظارتی" در شدت تخریب‌هادر این میان پروانه مافی، نماینده تهران در مجلس شورای اسلامی، "بی‌توجهی به مدیریت حاشیه رودخانه‌ها" را عامل "فاجعه سیل اخیر" معرفی کرده است. خانم مافی امروز جمعه به خبرگزاری برنا گفت: «با بروز فاجعه سیل فراگیر در شمال و جنوب کشور یک نکته کلیدی در افزایش شدت حادثه را قطعا باید بی‌توجهی به مدیریت حاشیه رودخانه‌ها و مسیرهای سیلابی برشمرد.»
این نماینده مجلس افزود: «یکی از دلایل افزایش شدت تخریب‌ها را باید در نبود مکانیزم نظارتی و وحدت رویه در مدیریت آب رودخانه‌ها در پایین‌دست سدهای ساخته شده توسط مدیران شهری و استانی در استان‌ها و شهرهای مختلف کشور برشمرد. بعد از ساخت سدها و کاهش دبی آب پایین‌دست این ذهنیت اشتباه در مدیران برای تجاوز به حریم رودخانه‌ها و دادن مجوز ساخت و ساز باعث شد عملا در شرایط سیلابی بستر رودخانه با ظرفیت حداقلی برای عبور آب مواجه باشد که طبعا شدت تخریب‌ها را دوچندان خواهد کرد.»
این عضو فراکسیون امید مجلس تأکید کرد: «تصاویر این فاجعه در شمال و جنوب گویای همین یک نکته کلیدی است که حریم رودخانه‌ها از دست سواستفاده‌کنندگان در امان نبوده و حتی بعضا بستر خشک رودخانه‌ها نیز مورد تعرض جدی قرار گرفته است.»
پروانه مافی در نهایت سیل اخیر در ایران را "تلنگری برای مدیریت یکپارچه منطقه‌ای و شهری" دانست و خواستار "حساسیت ویژه و اقدامی موثر در آزادسازی حریم رودخانه‌ها و رفع معارضین از یک سو و برخورد جدی و بدون اغماض با سودجویان" از سوی دیگر شد.
روز گذشته وزیر راه و شهرسازی ایران نیز گفته بود که با ساخت و سازهای غلط، سیلاب اخیر به جای افتادن در مسیل‌ها، به سوی شهرها و روستاها سرازیر شده و نیروی تخریبی زیادی پیدا کرده است. محمد اسلامی همچنین یادآور شده بود که رودخانه‌های ایران به موقع لایروبی نشده بودند.
در جریان سیلاب و بارندگی‌های شدید در ایران که با آغاز سال جدید خورشیدی (۱۳۹۸) اکثر استان‌های کشور را در بر گرفت، طبق آمار رئیس سازمان اورژانس ایران ۷۰ نفر کشته و ۷۹۱ نفر مصدوم شده‌اند. گزارش روز گذشته این سازمان همچنین از مفقودالاثر بودن چهار نفر حکایت دارد.
طبق این گزارش، استان فارس با ۲۳ کشته و لرستان با ۱۴ کشته بیشترین قربانیان سیل را داده‌اند. بیشترین مصدومان نیز متعلق به استان لرستان با ۲۵۶ نفر بوده است. سپس فارس با ۱۹۰، خوزستان با ۹۸ و گلستان با ۷۷ نفر، دیگر استان‌ها با بیشترین مصدومان بوده‌اند. از دیگر پیامدهای سیل اخیر، آواره شدن ده‌ها هزار ایرانی و هزاران میلیارد تومان خسارت بود.
بیشتر بخوانید: بلایای طبیعی و خسارتهای اقتصادی ناشی از آن با نگاهی به خسارات اقتصادی سیل در ایران https://zistonline.com/vdcgtt97.ak9zq4prra.html
zistonline.com/vdcgtt97.ak9zq4prra.html
تگ ها
آخرین عناوین
پربيننده ترين
تمام حقوق محفوظ بوده و استفاده از مطالب
سایت با ذکر منبع بلامانع است.