کاربرد ابزارهای اقتصادی برای اصلاح تخصیص آب در اروپا- قسمت دوم

پرداخت برای خدمات اکوسیستمیPayment Environment Services:

ارزيابي اکوسيستمي هزاره (( Millennium Ecosystem Assessment ، خدمات اکوسيستم [1]را منافعي تعريف ميکند که مردم از اکوسيستم به دست مي آورند.[2] به دليل اينکه خدمات اکوسيستم هاي طبيعي به طور کامل در چارچوب نظام بازار مورد توجه قرار نمي گيرند و در مقايسه با ديگر خدمات اقتصادي و سرمايه هاي شناخته شده، به طور کافي کمي نمي شوند، اغلب در تصميم گيري هاي سياسي کشور به آنها ارزش کافي داده نميشود.

و اين ناديده گرفتن در نهايت ممکن است در پايداري بشر در روي زمين اختلال ايجاد کند.[3] طبق تعريف، طرح پرداخت بهاي خدمات اکوسيستمي (PES)، مبادله‌اي كاملاً داوطلبانه است كه در آن يك خدمت محيط‌زيستي (ES) با شكلي از كاربري سرزمين كه باعث حفاظت از چنين خدمتي مي‌شود، ارتباط داده مي‌شود. طرح هاي PES مکانيسمي مبتني بر بازار ارائه ميکنند که به موجب آن ذي نفعان خدمات محيط زيست، بايستي خدماتي را براي گسترش فعاليت هاي حفاظت از محيط زيست انجام دهند.[4] بسياري از برنامه هاي PES به صورت پرداخت ثابت به ازاي هر هکتار اجرا مي شوند؛ ليکن ممکن است پرداخت ها متکي بر سود و بر اساس کميت يا کيفيت خدمات اکوسيستمي ارائه شده يا به صورت ترکيبي از آن دو باشند. همچنين با توجه به شکل در نظر گرفته شده براي سازوکار PES، پرداخت ها ممکن است به صورت نقدي و يا به شکل مزاياي غيرنقدي ديگري تحقق يابند.[5]

براي توسعه طرح هاي PES سه رکن مهم هيدرولوژي، اقتصاد و نهادها قابل تشخيص هستند که رکن هيدرولوژي، پايه و اساس علمي را براي طراحي و اجراي طرح هاي پرداخت حوضه اي در اختيار مي گذارد[6] با بهره گيري از اصول اقتصادي و روش هاي علمي ارزيابي، انجام تفسيري صحيح و معني دار از ابعاد و جهت گيري هاي خدمات محيط زيستي اکوسيستم مورد نظر، امکان پذير ميشود

طی سه دهه گذشته طرح های PES ، برای تعیین نقشی که اکوسیستم ها در رفاه انسان ایفا می کنند (آرمسورث و همکاران ، 2007) ، به ابزاری قدرتمند برای تصمیم گیری اقتصادی در مورد خدمات اکوسیستم تبدیل شده اند (انگل و همکاران

2008) ؛ (گومز و همکاران 2010) ؛ (لاندل و همکاران 2005)؛ (پاژیولا ، 2008)؛ و ووندر(2015).

طرح های PES به عنوان یک معامله داوطلبانه و مشروط بر سر خدمات اکوسیستم، بین حداقل یک تأمین کننده خدمات اکوسیستمی و یک کاربر تعریف می شوند. در این طرحها این خدمات باید به خوبی تعریف شده باشد و ذی نفعان هزینه تامین کنندگان خدمات را جبران می کنند.

به طور کلی منافع خدمات اکوسیستمی در این چارچوب به 4 گروه تقسیم می شوند:

تامین ، به عنوان مثال تامین منبع آب شرب(سطحی یا زیر زمینی)؛ تنظیم ، به عنوان مثال تصفیه آب؛ پشتیبانی ، به عنوان مثال نگهداری از زیستگاه های آبی که تولید خدمات می کنند. و فرهنگی ، به عنوان مثال خدمات تفریحی (رینود و لانزانوا ، 2017). منابع مالی طرح های PES را می توان از طریق بودجه دولت (به عنوان خریدار شخص ثالث) ، توسط کاربران خصوصی (خریدار به عنوان کاربر نهایی) یا با استفاده از ابزارهای مالی (از طریف تعیین تعرفه توسط تامین کننده و پرداخت آن متناسب با استفاده از آن توسط کاربر،گواهی های کاهش آلودگی) تأمین کرد. (پوراس و همکاران2013) استفاده از این ابزار در اروپا به طور فزاینده ای در حال افزایش بوده و در خارج از اروپا نیز به کار گرفته می شود.

اما موفقیت در چنین طرحهایی به بستر سیاسی، اجتماعی - فرهنگی و نهادی که در آن اجرا می شود وابسته است (مورادیان و همکاران 2013). عوامل اصلی موفقیت آنها براساس تحقیقات OECD شامل موارد زیر است :

چارچوب PES به خوبی تعریف شده باشد. اهدافی که باید با اجرای PES به دست بیاینده طور واضح تعریف شوند این اهداف مورد توافق مشارکت کنندگان در طرح باشد حقوق مالکیت به طور واضح تعریف شود تا فروشنده و خریدار قابل تشخیص باشد. اهداف و ابزارهای مالی بین خریدار و فروشنده کاملا شفاف باشد چارچوب نظارت و ارزشیابی قوی برای طرح موجود باشد. در حال حاضر طيف وسيعي از برنامه‌هاي PES در كشورهاي دنيا در حال انجام است كه از آن جمله مي‌توان به پرداخت بهاي ترسيب كربن و پرداخت بهاي خدمات آبخيز در اكوادور[7] ، پرداخت بهاي تركيبي از خدمات آبخيز و تنوع زيستي در بوليوي [8]، پرداخت براي تغيير كاربري زمين‌هاي شيب‌دار در چين [9] ، پرداخت بهاي خدمات هيدرولوژيكي محيط‌زيست در مكزيك [10]، ارائه خدمات کاری براي تامین آب در آفريقاي جنوبي [11]، برنامه تشويق بهبود كيفيت محيط‌زيست در آمريكا [12]، برنامه منطقه حساس محيط‌زيستی و طرح نظارت روستايي در انگليس [13]، برنامه اردوگاه آتش در زيمباوه [14]، پرداخت بهاي خدمات محيط‌زيستي مرتبط با آب در هلند [15]، پرداخت براي كاهش كربن در ماداگاسكار [16] اشاره كرد. تاكنون طرح‌هاي پرداخت بهاي خدمات محيط‌زيستي نيز در تحقيقات و دستورالعمل‌هاي مربوط به توسعه و اجراي PES بررسي شده‌اند. (Johnson و همكاران، 2001؛ Tognetti و همكاران، 2004؛ Echavarria و همكاران، 2004؛ FAO، 2004؛ Smith و همكاران، 2006؛ Engel و همكاران، 2008).

Dong و همكاران، 2011[17]؛ به تجزيه و تحليل پروژه انتقال آب از جنوب به شمال چين پرداخته و PES را راهكاري مناسب براي حفاظت از كيفيت آب در ميانه مسير انتقال (شهر شاين) دانسته است. او به بررسي دلايل آلودگي آب انتقالي پرداخته و دليل اين آلودگي را فعاليت‌هاي كشاورزي در مسير انتقال اين آب معرفي كرده است و در نهايت به اين نتيجه رسيده است كه تنها راه حفاظت آب انتقالي از جنوب به شمال چين اين است كه به كشاورزان شهر شيان براي استفاده نكردن از سموم و آلاينده‌هاي آب پول پرداخت نمايند.این پرداخت به سبب جبران کاهش درآمدهای کشاورزان درصورت عدم مصرف کود و سم و کاهش عملکرد محصولات است.

Turpie و همكاران (2008)[18]، يكي از طرح‌هاي PES در آفريقاي جنوبي با عنوان كار براي آب (WFW) را كه براي پاكسازي منابع آب از گياهان مهاجم طراحي شده بود مورد بررسي قرار داده، از نتايج اين برنامه به بهبود وضعيت منابع آب و اشتغال و توانمندسازي اقتصادي افراد بودمي اشاره مي‌كند.

Hermans و Groot (2009)[19] به بررسي طرح‌هاي PES مرتبط با آب در هلند پرداخته، موفقيت آن‌ها را منوط به حمايت سازمان‌هاي اقتصادي و هيدرولوژيكي دانسته‌اند.

Munoz Escobar و همكاران (2013)[20] به مطالعه دو نمونه از طرح‌هاي PES در آلمان و كلمبيا پرداخته و به اين نتيجه رسيدند كه در كلمبيا برنامه پرداخت براي حفاظت از آب، علاوه بر حفاظت از آب، موجب احياي جنگل، بهبود شيوه‌هاي كشت و ايجاد نهادهاي آموزشي جديد شده است. در آلمان نيز براي حفظ كيفيت آب شرب شهر مونيخ شركت آب ، به كشاورزان بالادست براي تبديل كشاورزي خود به كشاورزي ارگانيك پول پرداخت كرده كه در نتيجه آن حدود 2500 هكتار از اراضي اين حوزه به وسيله 108 كشاورز شركت‌كننده در اين طرح به كشاورزي ارگانيك تبديل شد.

[1] Ecosystem Service

[2] Watson R.T., and Zakri A.H. 2003. Millennium Ecosystem Assessment, Ecosystems and HumanWell-being: A Framework for Assessment. Island Press, 245 p.

[3] پناهي، م . 1384. ارزشگذاري اقتصادي جنگل‌هاي خزري. رساله دكتري اقتصاد محيط‌زيست، دانشگاه تهران، 294 ص.

[4] Pagiola S. 2002. Paying for Water Services in Central America: Learning from Costarica. In: Pagiola, S., Bishop, J., Landell-Mills, N. (Eds.), Selling Forest Environmental Services: Market-Based Mechanisms for Conservation and Development, Earth Scan, Landen, 37–61. & Pagiola S. 2008. Payments for environmental services in Costa Rica. Ecological Economics 65, 712–724.

[5] Engel S., Pagiola S., and Wunder S. 2008. Designing Payments for Environmental Services in Theory and Practice: An Overview of the Issues. Ecological Economics, 65 (4): 663- 674.

[6] Johnson N., White A., and Perrot-Maitre D. 2001. Developing Markets for Water Services from Forests. Forest Trends,Katoomba Group, 19 p.

[7] Wunder S., and Alban M. 2008. Decentralized Payments for Environmental Services: The Cases of Pimampiro

and Profafor in Ecuador. Ecological Economics, 65 (4): 685698-.

[8] Asquith N.M., Vargas, M.T., and Wunder, S. 2008. Selling Two Environmental Services: In Kind Payments for

Bird Habitat and Watershed Protection in Los Negros Bolivia. Ecological Economics, 65 (4): 675 – 684.

[9] Bennett M.T. 2008. China’s Sloping Land Conversion Program: Institutional Innovation or Business as Usual?.

Ecological Economics, 65 (4): 699 -711.

[10] Munoz Pina C., Guevara A., Torres J.M., and Brana J. 2008. Paying for the Hydrological Services of Mexico’s

Forests: Analysis, Negotiations and Results. Ecological Economics, 65 (4): 725 -736.

[11] Turpie J.K., Marais C., and Blignaut J.N. 2008 The Working for Water Programme: Evolution of a payments for

Ecosystem Services Mechanism that Addresses both Poverty and Ecosystem Service Delivery in South Africa. Ecological Economics, 65 (4): 788 -798.

[12] Claassen R., Cattane R., and Johansson R. 2008. Cost- Effective Design of Agri-Environmental Payment Programs: U.S. Experience in Theory and Practice. Ecological Economics, 65 (4): 737 -752.

[13] Dobbs T.L., and Pretty J. 2008. Case Study of Agre- Environmental Payments: The United Kingdom. Ecological Economics, 65 (4):765 -775.

[14] Frost P.G.H., and Bond I. 2008. The Campfire Program in Zimbabwe: Payments for Wildlife Services. Ecological

Economics, 65 (4): 776 -787.

[15] Groot R.B.A, and Hermans L.M. 2009. Broadening the Picture: Negotiating Payment Schemes for Water- Related Environmental Services in the Netherlands. Ecological Economics, 68 (11): 2760–2767.

[16] Wendland K.J., Honzak M., Portela R., Vitale B., Rubinoff S., and Randrianarisoa J. 2010. Targeting and Implementing Payments for Ecosystem Services: Opportunities for Bundling Biodiversity Conservation with Carbon and Water Services in Madagascar. Ecological Economics, 69 (11): 2093–2107.

[17] Dong Z., Yan Y., Duan J., Fu X., Zhou Q., Huang X., Zhu X., and Zhao J. 2011. Computing Payment for Environmental Services and their Impacts on the Poor. International Institute for Environment and Development, 254 p.

[18] Turpie J.K., Marais C., and Blignaut J.N. 2008 The Working for Water Programme: Evolution of a payments for

Ecosystem Services Mechanism that Addresses both Poverty and Ecosystem Service Delivery in South Africa. Ecological Economics, 65 (4): 788 -798.

[19] Groot R.B.A, and Hermans L.M. 2009. Broadening the Picture: Negotiating Payment Schemes for Water- Related Environmental Services in the Netherlands. Ecological Economics, 68 (11): 2760–2767.

[20] Munoz Escobar M., Hollaender R., and Weffer C.P. 2013. Institutional Durability of Payments for Watershed

Ecosystem Services: Lessons from Two Case Studies from Colombia and Germany. (In Press).

https://zistonline.com/vdcc0mq4.2bqii8laa2.html