آیا وزارت نیرو توان مدیریت برای انتقال از جهان نفتی به برقی را دارد؟

به گزارش زیست آنلاین، هاشم اورعی، استاد دانشگاه صنعتی شریف و رئیس انجمن انرژی بادی ایران بیان داشت: نفت چرخ‌های قرن بیستم را به حرکت در آورد. خودروها، جنگ ها، اقتصاد و ژئوپلیتیک همه و همه به شدت تحت تاثیر طلای سیاه قرار داشت. اما امروز جهان با تحول عظیمی مواجه بوده و نظم نوین انرژی در حال شکل گیری است. بیماری همه گیر کووید ۱۹ اقتصاد جهانی را به چالش کشیده و در پی کاهش شدید تقاضا، قیمت نفت در بازار بین المللی به طور بی سابقه‌ای کاهش یافت. لیکن علیرغم بهبود نسبی شرایط، قطعاً نفت قادر نخواهد بود در قرن بیست و یکم جایگاه خود را حفظ کند.

شرکت‌های بزرگ نفتی جهان مجبورند با این واقعیت کنار بیایند. اکزون موبیل، یکی از بزرگترین شرکت‌های نفتی جهان با درآمدی معادل ۲۶۵ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۹ میلادی (بیش از نصف تولید ناخالص داخلی ایران)، پس از ۹۰ سال از لیست ۳۰ شرکت بزرگ در بازار بورس نیویورک خط خورد. از طرف دیگر برای اینکه دولتهایی، چون عربستان سعودی بتوانند بودجه سالیانه خود را بالانس کنند قیمت نفت در بازار جهانی باید بشکه‌ای ۷۰ تا ۸۰ دلار باشد در حالی که این روز‌ها نصف این مبلغ است. البته در گذشته هم همواره قیمت نفت دستخوش تغییرات شدید بوده است، ولی بسیاری از کارشناسان معتقدند که این بار داستان متفاوت است. با افزایش توجه مردم، دولت‌ها و سرمایه گذاران به مساله تغییرات اقلیمی، صنعت انرژی پاک به سرعت در حال توسعه است. در بازار سرمایه نیز شاهد تحولات شگرفی هستیم به طوری که ارزش سهام شرکت‌های فعال در انرژی پاک در سال جاری میلادی ۴۵% افزایش یافته است. سیاست مداران با توجه به نرخ بهره نزدیک به صفر در بازار‌های مالی بین المللی به حمایت از برنامه‌های توسعه سبز برخاسته اند. جو بایدن، رئیس جمهور جدید آمریکا هم قصد دارد با صرف دو تریلیون دلار اقتصاد آمریکا را کربن زدایی کند.

اتحادیه اروپا اعلام کرده است که ۳۰% از اعتبار۸۸۰ میلیارد دلاری مربوط به بازیابی توان اقتصادی این منطقه در دوران پساکرونا به مساله تغییرات اقلیمی اختصاص یافته است و هفته گذشته اوزولا فندرلاین، رئیس قدرتمند این اتحادیه اعلام کرد که این ۲۷ کشور اروپایی طی یک دهه تولید گاز‌های گلخانه‌ای را نسبت به سال ۱۹۹۰ به میزان ۵۵% کاهش خواهند داد.

بدین ترتیب سیستم انرژی قرن بیست و یکم قطعاً بهتر از دوران نفت بوده و کاهش تاثیرات منفی بر سلامتی، پایداری سیاسی بیشتر و التهابات اقتصادی کمتر از ویژگی‌های بارز این نظام نوین در صحنه انرژی خواهد بود. البته نمی‌توان انتظار داشت که این گذار بدون چالش باشد. چنانچه فرآیند انتقال از دنیای نفت به دنیای برق کنترل نشود می‌تواند منجر به ناپایداری و حتی فروپاشی اقتصادی و سیاسی دولت‌های نفتی شود. مساله دیگر برای آمریکا و اروپا این نگرانی است که زنجیره تامین انرژی پاک در انحصار چین قرار گیرد.

در حال حاضر ۸۵% از انرژی مصرفی جهان در نهایت از منابع فسیلی تامین می‌شود و دو سوم آلایندگی هوا ناشی از بخش انرژی است. همه ساله ۴ میلیون نفر به دلیل آلودگی ناشی از سوخت‌های فسیلی در جهان به کام مرگ کشیده می‌شوند که بیشتر آنان در کلان شهر‌های کشور‌های در حال توسعه زندگی می‌کنند. از طرف دیگر نفت به ناپایداری سیاسی دامن زده است. کشور‌های نفتی، چون عربستان سعودی و ونزوئلاء علیرغم درآمد‌های نفتی زیاد موفق نشده اند ظرف چند دهه اقتصاد خود را از زیر یوغ طلای سیاه برهانند. قدرت‌های جهان برای پرهیز از هر گونه اختلال در تامین انرژی مورد نیاز خود، از هر گونه حمایت از توسعه سیاسی در این کشور‌ها طفره رفته اند.

در صحنه جهانی اقتصاد نیز نفت موجب بی ثباتی شده و هرگونه رخداد در شرایط ژئوپلیتیک مناطق نفتی عرضه آن را به مخاطره انداخته و بازار را به هم می‌ریزد. به همین دلیل است که از سال ۱۹۷۰ میلادی تاکنون قیمت نفت در بازار جهانی ۶۲ بار در مدت شش ماه بیشتر از ۳۰% تغییر کرده است.

اما امروز سیستم انرژی جدیدی در حال شکل گیری است. پیش بینی می‌شود سهم ا نرژی‌های تجدیدپذیر از جمله انرژی بادی و خورشیدی که در حال حاضر ۵% است تا سال ۲۰۳۵ به ۲۵% و ۲۰۵۰ به ۵۰% افزایش یابد، در دهه پیش رو مصرف نفت و زغال سنگ به شدت کاهش خواهد یافت، ولی گاز طبیعی که آلایندگی کمتری تولید می‌کند، کماکان نقش مهمی در تامین انرژی مورد نیاز جهانیان ایفاء خواهد کرد. تحولات پیش رو در گذار انرژی منافع زیادی برای جهان به همراه خواهد داشت که مهم‌ترین آن حذف کربن از سیستم انرژی است. بدین ترتیب با کنترل تغییرات اقلیمی امکان جلوگیری از خشکسالی‌های شدید، سیل و مهاجرت جمعیت زیادی از جهانیان فراهم خواهد شد.

یکی دیگر از مزایای نظم نوین انرژی آن است که تنوع تکنولوژیکی و جغرافیایی در تولید انرژی تجدیدپذیر منجر به افزایش پایداری سیاسی خواهد شد. کشور‌های نفتی مجبور خواهند بود دست به خانه تکانی اقتصادی زده و با تامین بخش بزرگی از بودجه دولت از طریق مالیات، امکان ایجاد اصلاحات سیاسی فراهم خواهد شد. کشور‌های مصرف کننده نفت هم که در سرتاسر قرن بیستم به دنبال آن بودند تا از طریق نفوذ و دخالت در امور داخلی تولید کنندگان به امنیت انرژی دست یابند، به اصلاح صنعت برق خود روی خواهند آورد. سیستم انرژی قرن بیست و یکم از ثبات اقتصادی بیشتری نیز برخوردار خواهد بود. تعیین قیمت انرژی الکتریکی از دست تولیدکنندگان بزرگ خارج شده و بازار رقابتی خواهد شد.

اما در مسیر گذار انرژی تا نیمه قرن جاری میلادی دو نگرانی اساسی وجود دارد. پیشرفت قابل توجه چین در بخش فناوری و صنعت انرژی تجدیدپذیر می‌تواند این امکان را فراهم آورد که این کشور در سیستم جهانی انرژی الکتریکی نقش محوری ایفاء کرده و به اولین کشور برقی (Electrostate)، تبدیل شود. در حال حاضر شرکت‌های چینی تولید ۷۲% پانل‌های خورشیدی، ۶۹% باطری‌های لیتیوم- ینی و ۴۵% توربین‌های بادی جهان را به خود اختصاص می‌دهند.

خطر دیگر تحولاتی است که دولت‌های نفتی (Petrostates)، با آن مواجهند. این کشور‌ها روی هم ۹۰۰ میلیون نفر جمعیت داشته و ۸% از GDP جهان را به خود اختصاص می‌دهند. با کاهش تقاضای جهانی نفت، تولیدکنندگان برای حفظ سهم خود بیش از پیش به جان هم خواهند افتاد. علیرغم ضرورت فزاینده اصلاحات سیاسی و اقتصادی، کشور‌های نفتی با کمبود شدید بودجه مواجهند. تنها در فصل دوم سال جاری میلادی، درآمد دولت عربستان سعودی ۴۹% کاهش یافت؛ لذا با اطمینان می‌توان ادعا کرد که این کشور‌ها دوران بحرانی پیش رو دارند. بدین ترتیب گذار از دوران نفت در قرن جاری امری اجتناب ناپذیر است و در این تحول عظیم دولت‌های نفتی جای خود را به دولت‌های برقی خواهند داد.

اما بازتاب این تحولات برای ما چیست؟ بدون شک نمی‌توانیم خود را به خواب بزنیم و باید قبول کنیم که انتقال از جهان نفتی به جهان برقی در چند دهه پیش رو امری قطعی است. به زودی آن روز فرا خواهد رسید که جهان به ما اجازه نخواهد داد که برخی نیروگاه هایمان ۸۰% دود تولید کنند و ۲۰% برق! متولی اصلی تحولات عظیم پیش رو و حرکت به سوی برقی شدن سیستم انرژی در کشور وزارت نیروست. آیا وزارت نیرویی که این روز‌ها در پی یکی دو روز بارندگی سخت مشغول تخلیه آب از داخل منازل مسکونی هم وطنانمان در خوزستان است، ظرفیت و توان مدیریتی لازم برای پیوستن به این قافله را دارد؟

منبع: جهان اقتصاد

https://zistonline.com/vdciv5av.t1apq2bcct.html