گردوغبار ناشی از سد ایلیسو ترکیه پشت دروازه های خوزستان

به گزارش زیست آنلاین، علی درویشی بلورانی عضو هیات علمی گروه سنجش از دور و GIS دانشکده جغرافیا دانشگاه تهران و مشاور UNCCD در زمینه طوفان های گردوغبار با اشاره به فرآیند شکل گیری طوفان های گردوغبار گفت: بررسی ها نشان می دهد از دهه هفتاد میلادی که زمزمه های سد سازی در کشورهای عراق، ترکیه و سوریه شروع شد، سبب کاهش آب ورودی به دریاچه های سارسار، حبانیه، رزازه، نجف و حمار و تالاب های مرکزی، هویزه و حمار گردیده است. استمرار این روند خشک شدن تدریجی دریاچه ها و تالاب های نامبرده را به دنبال داشته است. بستر خشک دریاچه ها و تالاب ها به دلیل وجود رسوبات ریزدانه به عنوان یکی از منابع اصلی طوفان های گردوغبار به شمار می روند.

وی در ادامه دلایل کاهش آب رودخانه های دجله و فرات را برشمرد و گفت: افزون بر سدسازی های بی رویه، رشد شدید جمعیت و به دنبال آن افزایش نیاز به آب برای مصارف کشاورزی و آشامیدن سبب بحران جدی کم آبی شده است. دو دوره خشکسالی شدید در فاصله زمانی سال های 2000 تا 2004 و 2008 تا 2012 موجب تشدید بحران آب در منطقه شده است. بطورکلی مجموع این عوامل سبب شکل گیری طوفان های گردوغبار در دریاچه ها و تالاب ها شد. که در نهایت بیشتر این طوفان ها استان خوزستان را تحت تاثیر قرار داده اند.

درویشی خاطر نشان کرد: طبق بررسیهایی که با استفاده از تصاویر ماهواره ای در دو دهه اخیر انجام داده ایم، حدود 904 رویداد طوفان گردوغبار در حوضه رودخانه های دجله و فرات شناسایی شد. حدود 61 درصد از این رویدادها مربوط به بستر خشک شده دریاچه ها و تالاب ها هستند. این امر نشان دهنده نقش بسیار مهم و کلیدی خشک شدن دریاچه ها و تالاب ها در تولید گردوغبار است. این طوفان ها معمولا نمی توانند از کوه های زاگرس عبور کنند و غالبا بخش هایی از استان های خوزستان، ایلام و لرستان را تحت تاثیر قرار می دهند. البته لازم به ذکر است که طوفان های بسیار شدید برخاسته از کانون های گردوغبار عراق و سوریه در تیرماه سال 2009 حتی تا تهران هم رسید. طبق بررسی هایی که انجام داده ایم، بیشترین رویدادهای گردوغبار به ترتیب مربوط به سال های 2008، 2009 و 2000 است که مقارن با حداقل مساحت دریاچه ها و تالاب های واقع در پائین دست حوضه می باشد.

درویشی درباره میزان گردوغبار ناشی از آبگیری سد ایلیسو گفت: سد ایلیسو واقع در جنوب شرقی ترکیه با حجم ذخیره سازی بالغ بر 10 میلیارد مترمکعب (حدود 3 برابر سد کرخه در استان خوزستان)، پس از آبگیری سبب کاهش بیش از پیش آب ورودی رودخانه دجله به پائین دست شده است؛ که بدون شک در آینده می تواند سبب خشک شدن مجدد دریاچه ها و تالاب ها گردد.
خشک شدن دریاچه ها و تالاب ها معمولا 3 تا 5 سال بعد از آبگیری سدها اتفاق می افتد. از طرفی طوفان های گردوغبار غالبا دو سال پس از خشک شدن دریاچه ها و تالاب ها آغاز خواهند شد. در نتیجه از زمان شروع آبگیری سدها تا تولید گردوغبار در این حوضه، تقریبا یک بازه زمانی 5 تا 8 سال زمان می برد.
وی در اظهارات پایانی خود گفت: با توجه به اینکه در اوایل سال 2018 ایلیسو آبگیری شده است، لذا پیش بینی می شود از سال 2025 منابع گردوغبار جدیدی در هورالهویزه و هورالعظیم و نیز بستر خشکیده قسمت هایی از دجله و کانال ها و آبراهه های متصل به این رودخانه و نیز بسیاری از زمین های کشاورزی که به آب دجله وابسته هستند شکل می گیرد که با توجه به جهت وزش بادهای غربی، طوفان های گردوغبار جنوب غرب ایران و ازجمله خوزستان را دربر خواهند گرفت.

آدرس ایمیل: ali.darvishi@ut.ac.ir

https://zistonline.com/vdcb00bw.rhbf9piuur.html