مواجهه سرزمین هیرکان با دیو خاکی، چالشی که باید تدبیر کرد

به گزارش زیست آنلاین، هجوم ریزگردها به مناطق شمالی گلستان در زمان حاضر شکل جدی‌تری به خود گرفته است تا اینکه سرانجام پس سال‌ها نخستین موج فراگیر ریزگرد در سال‌های اخیر به ویژه چند روز گذشته بیش از نیمی از استان را درنورید.

وقوع خشکسالی‌های متعدد در سال‌های اخیر به ویژه سال جاری و به دنبال آن کاهش بارندگی و رطوبت، متزلزل شدن خاک‌ها و کاهش شدید پوشش گیاهی، در کنار عوامل دیگری چون استفاده بی رویه از منابع آبی مناطق بیابانی، از بین رفتن نیزارها و وقوع تندبادی که در برخی از مناطق از ۱۰۰ کیلومتر بر ساعت عبور کرد سبب شد تا اهالی گلستان روز جمعه گذشته در شهرهایی همچون آق قلا، گمیشان ، علی آباد، گنبد، مینودشت، مراوه تپه، کلاله و گالیکش و حتی گرگان شاهد وقوع توفان ریزگرد باشند.

توفان ریزگرد به عنوان یک چالش نوظهور در حالی نمایان شد که استان به ظاهر سرسبز گلستان با دغدغه های متعددی همچون مانند پسروی خلیج گرگان ،خشک شدن تالاب‌ها، کاهش منابع آبی آشامیدنی و کشاورزی دست به گریبان است و هیچ کدام ای این مشکلات حتی دارای ردیف اختصاصی ویژه ای هم نیستند، حتی خشکی خلیج گرگان و پسروی فزاینده این اکوسیستم آبی هم مدنظر مدیران کشوری نبوده و اعتبار ویژه ای برای آن ترسیم نشده است.

مواجهه سرزمین هیرکان با دیو خاکی، چالشی که باید تدبیر کرد

در حالی که ۲۵ درصد پهنه آبی خلیج گرگان به عنوان یک کانون بالقوه ایجاد ریزگرد خشک شده است اما توجه و اعتبار مناسبی برای آن منظور نشده است، مشکلی حادی که باید آن جدی گرفت.

در کنار این مشکلات سرانجام هشدارهای کارشناسان مبنی بر بروز توفان ریزگرد در این استان به واقعیت تبدیل شد و گلستانی ها دیو خاکی به ارتفاع چند ۱۰ متر و طول چند کیلومتر را مقابل دیدگاه خود تماشا کردند.

مدیریت نادرست منابع آبی و بهره برداری غلط اراضی مرتعی و زراعی

میثم ذوالفقاری یکی از کارشناسان حوزه محیط زیست به خبرنگار ایرنا گفت: بروز خشکسالی‌های متعدد و تغییر شرایط اقلیمی در کنار عواملی چون مدیریت نادرست منابع آب و خاک، کاهش پوشش و تنوع گیاهی و همچنین بهره‌برداری ناپایدار و غیرصحیح از اراضی زراعی و مرتعی که عامل اصلی بروز آن‌ها، خود ما انسان‌ها هستیم.

وی گفت : هنگامی که سرعت باد در مناطق بیابانی از حد مشخصی که به طور عمده هشت متر بر ثانیه در نظر گرفته می‌شود، بیشتر شود ذرات ریز وارد جریان اتمسفری می‌شوند و تولید گرد و غبار می‌کند.

ذوالفقاری افزود: این فرآیند با توجه به عواملی چون زبری عناصر سطوح، رطوبت خاک، اندازه ذرات، پوشش گیاهی، بافت خاک، میزان چسبندگی ذرات خاک و پستی و بلندی‌های زمین اتفاق می‌افتد.

این کارشناس حوزه محیط زیست تصریح کرد: ریزگردها در واقع ترکیب و معجونی از گرد و خاک با انواع مختلف ذرات خاکی در کنار دودها و آلاینده‌های گازی، برخی مایعات و همچنین ذرات بیولوژیک و زیستی هستند که به صورت محلول و معلق در اتمسفر وجود دارند و به وسیله باد تا هزاران کیلومتر جابجا می‌شوند.

ذوالفقاری گفت : وقوع توفان‌های گرد و غبار و بروز پدیده ریزگرد، در سال‌های اخیر به طور قابل توجهی در سطح کشور افزایش یافته است و گلستان هم با توجه به آن که بخشی از مساحت آن را مناطق خشک و نیمه خشک تشکیل می‌دهند، با این پدیده درگیر شده است.

ضرورت اصلاح سیاست آبی و تامین حق آبه تالابها

متخصص بیابان زدایی و بیابان های ساحلی استان گلستان افزود: در راهکارهای مطروح شده برای مقابله با ریزگرد، اولویت نخست با اصلاح سیاست آبی و هیدروپلیتیکی کشور است یعنی با ایجاد یک نگرش جامع، تامین حق آبه کافی برای تالاب ها به طور جدی در دستور کار قرار بگیرد .

هیدروپلیتیکی به بررسی ابعاد مکانی و فضایی آب و سیاست در مقیاس های جغرافیایی مختلف و برهم کنش های میان آندو می پردازد.

محمدرضا ملاعباسی با اشاره به اینکه این پروسه زمان‌بر خواهد بود ادامه داد: در شرایط فعلی بهترین راهکار و با ضریب موفقیت بالا در کنترل ریزگرد، احیای پوشش گیاهی است.

این استاد دانشگاه گفت : پوشش گیاهی با تعدیل دما و افزایش رطوبت منطقه در بهبود اقلیم اثرگذار است و مهم‌تر از همه این‌که ایجاد پوشش گیاهی با کاشت ترکیبی درخت، درختچه و بوته مقاوم به شوری و خشکی بومی با کاربرد غذایی، دارویی، صنعتی و علوفه دام در کانون‌های ریزگرد امکان بهره‌برداری اقتصادی از گیاهان کشت شده را فراهم می‌کند.

متخصص بیابان زدایی و بیابان های ساحلی گلستان افزود: بهره‌برداری اقتصادی از پوشش گیاهی باعث می‌شود افرادی که زمین‌های کشاورزی آن‌ها تبدیل به کانون ریزگرد شده و کشاورزی و دامپروری خود را از دست دادند دوباره مشغول به کار شوند.

مدیرکل محیط زیست استان گلستان هم اعلام کرد که مطالعات پدیده ریزگرد در گلستان انجام شده و پهنه هایی که مستعد گرد و غبار هستند مورد شناسایی قرار گرفتند تا با انجام اقدامات مناسب از گسترش آن جلوگیری شود.

مدیرکل مدیریت بحران استانداری گلستان هم گفت : وقوع چنین رخدادی در این فراگیری سابقه نداشت و بسیاری از شهرهای استان حتی برخی از مناطق همجوار گرگان هم درگیر این رخداد بود.

نابودی پوشش گیاهی

رسول حسام گفت : از بین رفتن پوشش گیاهی در کنار خشکسالی بی سابقه در سال های اخیر به ویژه امسال در بروز این رخداد نقش مهمی داشته اند.

وی گفت : کاهش شدید دید افقی در شهرستان هایی که شاهد توفان ریزگرد بودیم به عنوان اولین ثمره این رخداد طبیعی بود.

مواجهه سرزمین هیرکان با دیو خاکی، چالشی که باید تدبیر کرد

حسام اضافه کرد : خسارت های ناشی از شیوع توفان ریزگرد در بخش های کشاورزی دامپروری و زیر ساخت ها در دست بررسی است.

وی افزود: در ماه های اخیر در برخی مناطق بیابانی گلستان حتی یک ذره هم بارش ثبت نشد که این موضوع یکی از دلایل اصلی توفان ریزگرد روز یاد شده بود.

وی گفت باید کانون های مستعد ریزگرد شناسایی و برای آنها اقدامات احیایی انجام پذیرد تا تبعات این رخدادها به حداقل ممکن برسد.

۸۳ درصد سدهای استان آب ندارند

مدیرعامل شرکت آب منطقه ای گلستان هم گفت: هم اکنون حجم آب موجود پشت ۱۴ سد این استان به خاطر خشکسالی و کم بارشی ۴۰ میلیون و ۲۰۰ هزار مترمکعب معادل ۱۷ درصد کل ظرفیت مخازن است که روند کاهشی دارد.

سید محسن حسینی مجموع کل ظرفیت سدهای استان را ۲۴۵ میلیون مترمکعب اعلام کرد و افزود: این در حالی است که در مدت مشابه سال قبل ۳۱ مرداد ماه ، حجم آب موجود در پشت سدهای استان ۹۱ میلیون مترمکعب معادل ۳۱ درصد از کل ظرفیت مخازن بود.

وی با اشاره به خشکسالی شدید امسال در گلستان در خصوص آخرین ظرفیت آبگیری این تعداد سدها تصریح کرد: اکنون ۲ سد کوچک مخزنی در استان شامل شهید چمران در کلاله و شهید دستغیب در شهرستان آق قلا بدون آب است و ۱۲ سد دیگر هم وضعیت مناسبی ندارند.

مدیرکل هواشناسی گلستان هم گفت: با وجود آنکه در پنج ماه نخست امسال بارش موثری در مناطق شمالی استان رخ نداد همچنان شاهد چرای دام در این مناطق هستیم .

به گفته وی تردد احشام در این مناطق و کوبیده شدن خاک سبب سستی بافت خاک شده که با وزش باد تبدیل به ریزگرد می شود.

نوربخش داداشی اظهار داشت: روز یادشده با ناپایداری هوا شاهد ایجاد جریانات شمال به جنوب در مناطق شمالی استان بودیم که با توجه به اینکه این ناپایداری توان تبدیل به بارش باران رو پیدا نکرد در برخی مناطق تبدیل به باد شده و سبب شد ریزگرد هایی از صحرای قره قوم و بیابان های خودمان را برای مردم به ارمغان بیاورد.

به گزارش ایرنا، بیابان های قره‌قوم (شن سیاه) یکی از بزرگ‌ترین کویرهای شنی جهان بوده که حدود ۷۰ درصد از مساحت کشور ترکمنستان (۳۵۰ هزار کیلومتر مربع) را شامل می شود.
بیشتر آثار زیانبار بیابان قره قوم ترکمنستان متوجه استان های خراسان رضوی، خراسان شمالی و گلستان است و پیش از این بارها ورود گرد و غبار این منطقه از سوی کارشناسان دستگاه های مرتبط گزارش شده است.
این بیابان که نواحی غربی، مرکزی و شمالی کشور ترکمنستان را در بر می گیرد از دریاچه آرال در شمال تا کوهستان‌های کپه‌داغ در جنوب و از رودخانهٔ آمودریا بیابان قیزیل قوم در شمال شرق تا دریای خزر در غرب گسترش دارد.
گفته می شود در سرزمین قره‌قوم در هر کیلومتر به طور میانگین ۶٫۵ نفر جمعیت زندگی می کنند و بارندگی نیز در آن بسیار کم است به طوری که در برخی مناطق هر ۱۰ سال یک بار مقداری باران می بارد.

به گفته داداشی به توجه به شرایط و ویژگی ها بافت خاک، توفان ریزگرد در برخی مناطق با بادهایی با سرعت ۴۰ کیلومتر آغاز می شود .

مدیرکل هواشناسی گلستان با اشاره به تاثیرات تغییر اقلیم در گلستان افزود: افزایش دما و روزهایی با گرمای طاقت فرسا، وزش باد شدید، گرد و خاک، افزایش باران سیل آسا و خشکسالی، از جمله نشانه های بروز این پدیده در استان است.

نوربخش داداشی اظهارداشت: بسیاری از نقاط گلستان درگیر درجات بسیار شدید خشکسالی است و تنها مناطق واقع در ارتفاعات که قابل کشت نیستند خشکسالی کمرنگ تری دارند.

۹۱ درصد گستره استان گلستان درگیر خشکسالی است

مدیرکل هواشناسی گلستان با اشاره به ادامه روزهای کم‌بارش در این استان گفت که در زمان حاضر ۹۱ درصد گستره گلستان درگیر خشکسالی شدید و خیلی شدید است.

نوربخش داداشی افزود: میانگین بارش گلستان تا ۱۰ مرداد سال جاری ۲۷۱ میلی متر بود که این رقم نسبت به دوره بلند مدت ۳۵ درصد و نسبت به سال گذشته ۳۳ درصد کمتر شده است.

به گزارش ایرنا ، در خصوص تاثیرات جانبی طوفان‌های گرد و غبار و ریزگرد مباحث مختلفی مطرح است. این طوفان‌ها تقریبا تمام جنبه‌های بهداشتی، اجتماعی، اقتصادی و حتی سیاسی جامعه را تحت تاثیر قرار می‌دهند.

به طور کلی طوفان‌های ریزگرد می‌توانند منجر به تعطیلی مدارس، لغو پروازها، اختلال در عملکرد نیروگاه‌های برق، کاهش منابع آب، اختلال در سیگنال‌های تلویزیونی و از همه مهم‌تر به خطر افتادن سلامت شهروندان و افزایش مراجعات آن‌ها به مراکز درمانی به دلیل مشکلات تنفسی، پوستی، قلبی عروقی و موارد دیگر شوند.

به این موارد بایستی انباشته شدن گاه و بی گاه گرد و خاک در منازل و مناطق مسکونی را افزود که شهروندان و خصوصا خانم‌ها را با معضل همیشگی نظافت روبرو ساخته و آن‌ها را وادار می‌سازد گاهی تا چند نوبت در روز، سرتاسر خانه را جارو کشیده و گردگیری نمایند.

استان گلستان واقع در شمال کشور دارای تنوع اقلیمی از نیمه مرطوب معتدل تا نیمه خشک و خشک و گرم و سرد می باشد که بارندگی آن از ۱۵۰ تا ۸۵۰ میلی متر متغیر و موقعیت طبیعی این استان شامل کوهستان های مرتفع، دشت هموار، مناطق پست، شوره زار، جنگل، مرتع و دریاست...

در گلستان یک میلیون و ۸۶۹ هزار نفر در ۳۳ نقطه شهری و هزار و ۷۵ روستا سکونت دارند که از طریق کشاورزی و دامپروری تامین معاش می کنند./ایرنا

https://zistonline.com/vdcepz8v.jh8nni9bbj.html