چشم انداز تاریک اوضاع آبی/حلقه محاصره ریزگردها تنگ‌تر می‌شود

به گزارش زیست آنلاین، مهدی قمشی در ارزیابی خشکسالی متوالی در کشور و تبعات آن اظهار داشت: هر زمان میزان بارندگی نسبت به متوسط درازمدت کمتر می‌شود خشکسالی اتفاق افتاده است. اکنون در کشور ما خصوصا در یک سوم غربی بارندگی نسبت به معمول سالانه کمتر بوده بنابراین دچار خشکسالی مفرط هستیم و باید احتیاط لازم را برای این دوره داشته باشیم. آنچه امسال اهمیت دارد اینکه سال گذشته و سال قبل از آن هم کشور دچار خشکسالی نسبی بوده بنابراین بروز بیرونی مشکلات بیش از قبل نمودار است، در این اوضاع  بدترین حوزه نیز کرخه بوده است که خشکی از استان‌های ایلام، کرمانشاه و لرستان عبور کرده و به خوزستان و نهایتا تالاب هورالعظیم رسیده است. با این اوضاع چون سال قبل سدها دچار بحران بوده و فشار مصرف هم زیاد بوده، دچار افت غیرمعمول آب سد بوده‌اند در سال آبی جدید بحرانی‌ترین وضع را در 30 سال گذشته در حوزه کرخه تجربه می‌کنیم.

وی افزود: با شرایط امروز آب طبیعی است که سختگیری‌ها باید افزایش یافته و ممنوعیت کشت اعمال شود تا خشکسالی مدیریت خوبی پیدا کند، در این بین حتما باید مصرف آب در بخش‌های توسعه‌ای یعنی شرب و بهداشت، صنعت و کشارزی کاهش یابد، ما در این سه بخش پرت آب زیاد داریم و در بهره‌وری موفق نبوده‌ایم.

این کارشناس حوزه آب تصریح کرد: مصرف آب شهری متوسط بین 300 تا 350 لیتر در هر روز برای هر نفر است در حالی که می‌تواند به 200 لیتر کاهش یابد، بنابراین می‌توانیم حدود 30 تا 40 درصد راندمان و بهره‌وری بخش شرب و بهداشت را بالا برده و صرفه‌جویی داشته باشیم، در بخش صنعت هم بنا بوده اغلب مصارف را از آب‌های غیرمتعارف و بازچرخانی تامین کنیم و بار را از آب‌های سطحی و منابع زیرزمینی برداریم، اما تاکنون به اندازه 5 درصد هم موفق نبوده‌ایم. در بخش کشاورزی هم که اغلب مصارف را به خود اختصاص می‌دهد راندمان استفاده از آب در حالت خوشبینانه حدود 30 درصد است یعنی 70 درصد آب هدر می‌رود، البته بخشی از این هدررفت ناگزیر است و در هیچ کشوری راندمان صد در صد ندارد، اما در کشور ما اوضاع بدتر است.

وی تاکید کرد: انتظار این است که راندمان آب در بخش کشاورزی به 55 درصد برسد، اگر بتوانیم راندمان مصرف آب را افزایش دهیم، توانسته‌ایم 25 درصد صرفه‌جویی کنیم و برای کشاورزی که اکنون 90 درصد آب کشور را مصرف می‌کند عدد بزرگی خواهد بود، البته باید میان‌مدت انجام شود و از قبل برنامه‌ریزی و هدایت شود و سیستم فناوری کمک کند تا بهره‌وری را به این سمت سوق دهیم.

 قمشی با بیان اینکه اگر راندمان آب را در بخش‌های مختلف افزایش می‌دادیم فشار خشکسالی بسیار کمتر می‌شد، خاطرنشان کرد: حتی اگر وضع بارندگی نرمال هم باشد باز هم دچار مشکل هستیم چون کشور ما به لحاظ معیارهای علمی دچار تنش آبی است، یعنی محل‌های استفاده؛ از میزان منابع بیشتر است، بعبارت دیگر منابع و مصارف باهم همخوانی ندارند، ما در بخش‌های توسعه‌ای و مصرف آب زیاده‌روی کرده‌ایم، به همین دلیل آب زیادی به تالاب‌ها و مخازن زیرزمینی وارد نمی‌شود، سال‌ها است که با این مشکل مواجه هستیم بنابراین بحران زیست محیطی ادامه خواهد یافت، مگر اینکه سیاست و برنامه‌ریزی منابع آب و جهت‌گیری تغییر کند تا فشار بر منابع آب کمتر شود.

استاد دانشگاه چمران اهواز گفت: اکنون چشم‌اندازهای آبی فریاد می‌زند که مسئله گرد و غبار سال به سال بدتر می‌شود، اگر امروز استان تهران 2 یا 3 بار گرد و  غبار را شاهد است، در سال‌های بعد این تکرار بیشتر می‌شود و کانون‌های ریزگرد داخلی رشد خواهند کرد، اکنون اطلاعات بیانگر این است که بین 30 تا 40 درصد ریزگردها کانون داخلی دارند و بیش از 60 تا 70 درصد از خارج از کشور و از عربستان، اردن، سوریه و عراق وارد کشور ما می‌شوند، اما واقعیت ناامیدانه این است که کانون‌های داخلی فعال‌تر می‌شوند، زیرا فشار به منابع آب زیاد شده، تالاب‌ها روز به روز خشکیده‌تر می‌شود، حقابه‌ها رعایت نمی‌شود، پایین‌دست رودخانه‌ها شور و خشک می‌شوند، پیش‌روی شوری به سمت اراضی افزایش می‌یابد، آب‌های زیرزمینی افت پیدا می‌کنند، برداشت از ذخیره‌های تاریخی بیشتر می‌شود، فرونشست گستره‌های بیشتری را در بر خواهد گرفت، نتیجه اینکه کانون‌های ریزگرد هرچه بیشتر به داخل سرزمین کشیده خواهد شد./ایلنا