تولید یک صَمغ صنعتی گیاهی برای حفاری در صنعت نفت

به گزارش زیست آنلاین، گیاه"گوار" یکی از گیاهان مفیدی که در صنایع مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد، در ایران و جهان رویش دارد. غلاف‌های صاف گوار در ابتدای رشدشان سبز بوده و بافت کمی نرم و لزج دارند و با بالغ شدن، این غلاف‌ها به رنگ سبز مایل به زرد در می‌آیند و در زیر پوست صاف، دانه‌های خوشه‌ای قابل مشاهده‌ای پدیدار می‌شوند.

دانه‌های گیاه گوار سبز، طعم کمی تلخ و مشابه با لوبیا دارند. دانه‌های آن در ایران، در تمام طول سال در دسترس هستند و فصل اوج آنها در اواخر فصل پاییز است. دانه‌های گیاه گوار حاوی فیبر غذایی، ویتامین A ، C و K، منگنز، کلسیم، آهن و پتاسیم است.

لوبیای گوار همچنین به عنوان لوبیای خوشه‌ای شناخته می‌شود که دارای آندوسپرم بزرگی است که حاوی مقادیر زیادی صمغ گالاکتومانان است. وقتی دانه‌های گوار آسیاب و با آب مخلوط شود، تبدیل به ژلی غلیظ می‌شود که ۸ برابر غلیظ‌تر از نشاسته ذرت است و از این صمغ به عنوان عامل غلیظ کننده در غذا، چاشنی‌ها، محصولات آرایشی و بهداشتی و فرآیندهای شرکت‌های حفاری صنعتی استفاده می‌شود.

تصور بر این بود که رویشگاه این گیاه صنعتی در هند است، ولی مطالعات اخیر محققان کشور نشان داد که این گیاه مقاوم به آب در مناطقی چون سیستان و بلوچستان می‌روید، ولی از آنجایی که مطالعه‌ای بر روی آن انجام نشده است، اطلاعاتی از این گونه ایرانی در دسترس نبود.

توسعه کشت گوار در ایران

دکتر حیدر مفتاحی، مدیر تحقیق و توسعه یکی از شرکت‌های فناور در گفت‌وگو با ایسنا، گیاه "گوار" را یک گیاه از خانواده حبوبات یا بقولات دانست و گفت: این گیاه به عنوان یک گیاه دارویی و صنعتی شناخته می‌شود؛ چرا که این گیاه در صنعت غذایی به عنوان حجم‌دهنده، پایدار کننده و استابلایزر غذایی (Stabilizers Food) کاربرد دارد، ضمن آنکه در صنایع نساجی به عنوان غلظت دهنده چاپ استفاده می‌شود.

وی به کاربردهای این گیاه در صنایع نفتی اشاره کرد و ادامه داد: این گیاه به عنوان روان‌کننده در بخش حفاری صنعت نفت کاربرد دارد.

مفتاحی با تاکید بر اینکه تنها بخش قابل استفاده گیاه "گوار" در صنایع، بخش "آندوسپِرم (endosperm)" بذر یا بافت مغز دانه گوار است، اظهار کرد: خاستگاه این گیاه در کشور هند است، ولی مطالعات ما نشان می‌دهد که در بسیاری از مناطق استان سیستان و بلوچستان، توده‌های بومی گوار رویش داشته، ولی در ایران بر روی این گیاه مطالعاتی صورت نگرفته است.

تولید یک صَمغ صنعتی گیاهی برای حفاری در صنعت نفت

مدیر عامل این شرکت دانش‌بنیان، خاطر نشان کرد: بر این اساس ما در این تحقیقات، با اجرای چند پروژه تحقیقاتی اقدام به معرفی گیاه گوار در کشور کردیم.

وی به فرآیند فرآوری گیاه گوار اشاره کرد و یادآور شد: کاشت تا داشت این گیاه در ۹۰ روز به طول می‌انجامد، به این صورت که در اواخر خرداد ماه کاشت این گیاه صورت می‌گیرد و بعد از ۹۰ روز می‌توان این گیاه را برداشت کرد.

مفتاحی، گوار را یک گیاه بسیار کم آب‌بر توصیف کرد و افزود: از زمان کاشت تا برداشت "گوار" تنها به ۵ آبیاری نیاز دارد، به عبارت دیگر میزان آبیاری این گیاه نصف میزان آبیاری برای گندم است.

وی اضافه کرد: علاوه بر آن "گوار" سازگار با آب و هوای به شدت گرم است؛ از این رو امکان کاشت این گیاه در مناطقی چون جنوب استان کرمان، بلوچستان، خوزستان و هرمزگان وجود دارد.

مجری این طرح با بیان اینکه ما در این پروژه اقدام به کاشت و پرورش گوار در جنوب استان کرمان کردیم، ادامه داد: "گوار" علاوه بر آنکه از مزیت کم آب‌بر بودن برخوردار است، به راحتی در تناوب زراعی، کشت می‌شود؛ به این معنا که کشاورز می‌تواند بعد از کشت غلات خود اقدام به کشت گوار کند.

مفتاحی، صرفه اقتصادی را از دیگر مزایای این گیاه نام برد و گفت: بر این اساس تاکنون ۲ کارخانه فرآوری گوار در کشور راه‌اندازی شده است.

مطالعه ۸ ساله بر روی یک گیاه بومی ناشناخته

مدیر عامل این شرکت دانش‌بنیان آغاز مطالعه بر روی گیاه "گوار" را از ۸ سال پیش عنوان کرد و ادامه داد: در فاز مطالعاتی در مناطق مختلف کشور مطالعاتی را در زمینه خاستگاه این گیاه اجرایی کردیم؛ چرا که در ابتدا تصور بر این بود که گوار گیاه بومی کشور هند است و این کشور نیز مطالعات وسیعی بر روی این گونه انجام داده بود، ولی ما با مطالعه در مناطق مختلف کشور متوجه شدیم این گیاه همچنین در ایران رویش دارد.

به گفته این محقق، در این زمینه پروژه‌های تحقیقاتی با دو مرکز تحقیقاتی پاکستان و هند اجرایی شده است.

مفتاحی مطالعه در زمینه فرآوری گیاه گوار را بخش دیگری از این مطالعات ذکر کرد و یادآور شد: بعد از اجرای این مطالعات نسبت به کشت گوار در زمینی به مساحت ۱۵۰۰ هکتار در جنوب استان کرمان، سیستان و بلوچستان، خوزستان و ایلام اقدام کردیم.

این محقق و مجری طرح، کشت این گیاه را با هدف کاربرد در صنایع غذایی دانست و گفت: پودر صمغ تولیدشده از این گیاه در صنایع غذایی، نساجی و نفت کاربردهای فراوانی دارد.

گیاهی با کاربرد در صنعت نفت

مفتاحی به بیان کاربردهای گیاه گوار در صنعت نفت پرداخت و خاطر نشان کرد: صمغ تولیدشده از گوار در فرآیندهای حفاری چاه‌های نفت کاربرد دارد، به این صورت که برای خنک‌کاری مته حفاری و همچنین برای کمک به این مته‌ها که ذرات ریز را از عمق زمین به سطح منتقل کند، نیاز به محیط امولسیفایر دارد تا این ذرات به راحتی به سمت بالا هدایت شوند.

وی اضافه کرد: صمغ تولیدشده از این گیاه بهترین ترکیب بیوپلیمری است؛ چرا که گوار دارای ویژگی‌های رئولوژیکی است./ایسنا