پيامدهای زيانبار و فاجعه آميز اجتماعی و اقتصادی مصرف بالای گاز در ساختمانها

در روزهای سرد زمستان اخیر، مصرف گاز کشور با رکورد زنی مکرر مصرف در بخش خانگی، تجاری و صنایع غیرعمده که حتی از مرز 600 میلیون متر مکعب در روز هم گذشت، به مرز هشدار و بحران رسیده است. در ماههاي سرد سال، در رسانه هاي مختلف،‌ پيام ها، درخواستها و هشدارهاي صرفه جويي گاز در بخش خانگي و همچنين الزام سازمانها و دستگاههاي دولتي بر صرفه جويي جدي و تهديد قطع گاز آنها و ...  را شاهد هستيم. مشابه همین وضعیت و هشدارها را در تابستان برای برق شاهد هستیم و از زمستان سال گذشته، بحران همزمان مصرف برق و گاز را در زمستان داریم. 
مصرف گاز بخشهای خانگی، تجاری و صنایع غیرعمده، بعضا و به اشتباه، در رسانه ها و توسط مسئولین، به نام مصرف بخش خانگی در رسانه ها اعلام می شود که صحیح نیست. 
مردم مقصر نیستند اما در کوتاه مدت، فقط می توان به همراهی و کمک مردم امید داشت:
متهم اصلی علت مصرف بالای گاز در ساختمانها را در درجه اول باید در کیفیت ساخت ساختمان و عدم اجرای مبحث 19 مقررات ملی ساختمان جستجو کرد که اساس آن عایق بندی پوسته خارجی ساختمان است و در نتیجه متولیان صنعت ساختمان کشور باید مسئولیت پذیر و پاسخگو باشند، اما مردم باید جور کوتاهی متولیان بخش ساختمان را بکشند.

متهم دوم مصرف بالای گاز در بخش خانگی، راندمان پایین و مصرف بالای تجهیزات و لوازم گازسوز و عدم اجرای طرح های بهینه سازی مصرف گاز در ساختمان ها و تجهیزات گازسوز در سالهای گذشته (از جمله عدم اجرای طرح ارتقای راندمان 600 هزار موتورخانه) است و متولیان امر در بخشهای تولید، نظارت و استاندارد باید پاسخگو باشند اما هیچ یک از دو گروه مسئول و متهم اصلی، پاسخگو نیستند و ظاهرا مردم باید جور کم کاری و کوتاهی مسئولین این بخش را هم بکشند. 
تشدید بحران:
ادامه وضعیت فعلی، پيامدهای سخت و تلخی را در پی خواهد داشت. افزایش مصرف در کنار کمبود عرضه گاز، احتمال افت فشار گاز در برخی استانها و شهرها و حتی احتمال قطع گاز در برخي از مناطق كشور (مانند زمستان چند سال متعدد) و تهديد سلامتي بخشي از هموطنان مان را در پی دارد. اين موارد، با وجود اهميت بسيار بالاي آن، تنها يك روي سكه هستند. 

کمبود شدید تامین و عرضه گاز نسبت به تقاضای کل بخشهای مصرفی در کنار اولویت اول بخش خانگی در تامین گاز طبیعی، مضرات و زيانهاي فاجعه بار انساني، اجتماعي و اقتصادی زیادی در پی دارد که روی دیگر سکه است اما کمتر مورد توجه قرار می گیرد.

• شدت انرژي در كشور ما 5 برابر متوسط دنيا و 18 برابر ژاپن است. چرا؟ آيا اين زيبنده كشور ماست و آيا اين اسراف و اتلاف منابع و سرمايه و بيت المال نيست؟ آيا چون دارنده یکی از بالاترين ذخاير گاز در جهان هستیم، بايد بخش عمده آن را در بخش هاي غيرمولد بسوزانيم و اولويت را به بخش خانگي بدهيم يا مانند بسياري از كشورهاي واردكننده گاز، آن را در صنايع و بخش هاي مولد بكار گيريم؟ چه سهمی در بازار جهانی گاز داریم؟ تقریبا صفر.

• نتيجه اين وضعيت، ضررهاي هنگفت اقتصادي، كاهش صادرات گاز، افزايش نياز به واردات در پیک مصرف، مصرف بالاي سوخت هاي جايگزين در بخش هاي مولد صنعتی و نیروگاهها، تعطيلي برخي از صنايع و درنتیجه كاهش توليد و بیکاری کارگران، حادتر شدن "شاخص شدت انرژي" و درنهايت كاهش نرخ رشد اقتصادي است كه با اهداف تمامي برنامه هاي توسعه كشور و همچنين اهداف سند چشم اندار در تضاد كامل است.

در ماههاي سرد سال، سهم بخش ساختمان از كل گاز توليدي كشور به 75 تا 80% می رسد، با اولویت دهی تامین گاز بخش غیرمولد خانگی، برای کشور چاره اي جز ايجاد محدوديت های شدید در عرضه گاز به نيروگاهها، صنايع، كارخانجات و ... بواسطه كمبود حدود 200 ميليون متر مكعب عرضه روزانه نسبت به نياز كل بخش ها باقي نمي ماند. 

بخشی از پیامدهای زیانبار اجتماعی و اقتصادی مصرف بالای گاز در بخش خانگی:

در کنار سهم هریک از ما در بخش خانگی و تجاری در آلودگی هوا بعلت حجم بالای مصرف گاز در وسایل گازسوز مورد استفاده که ریشه در کیفیت پایین ساختمان ها، تجهیزات گازسوز پرمصرف و در نهایت رفتار مصرف ما دارد، به پيامدهاي زيانبار زير و سهم خود در ايجاد این نتايج تلخ و دهشتناک -كه دامنگير خود ما هم مي شود- توجه كنيم و حساس باشیم: 

1. قطع گاز نيروگاهها، پالايشگاهها، صنايع و كارخانجات بزرگ و مهم‌ و در نتيجه استفاده آنها از سوخت جايگزين يعني سوخت مايع اعم از "مازوت و گازوئيل"

• اهميت موضوع در اين است كه آلودگي سوختهاي جايگزين، چند برابر گاز طبيعي است، درنتيجه  آلودگي هوا بشدت افزايش مي يابد و سلامت و جان همه ما تهديد مي شود. 

• بعنوان مثال در يكي از خبرها، آلودگي هواي دو نيروگاه اصفهان با سوخت مازوت بيشتر از آلودگي کل خودروها در شبكه حمل و نقل اين شهر اعلام شده بود. 

• آمار متعدد و متفاوتي از مرگ ناشي از آلودگي هوا يا تشديد بيماري و مرگ زودرس (تا 27 هزار نفر در سال)، بدليل آلودگي هوا منتشر شده است. اين يك حقيقت و واقعيت است چه باور كنيم يا نكنيم.

2. در سالهای گذشته، حتی شاهد محدوديت در عرضه سوخت پاك (گاز طبيعي) در جايگاههاي عرضه CNG و درنتيجه افزايش مصرف بنزين بوده ایم كه پيامد آن مجددا" تشديد آلودگي هوا و تهديد سلامت و افزايش مرگ ناشي از آن است.
3. تعطیلی صدها شرکت تولیدی، کارخانجات و صنایع مولد اشتغال زا بدلیل قطع گاز و هزینه بالا و عدم سهولت دسترسی به سوخت جایگزین، باعث بیکاری هزاران کارگر عزیز می شود. 

4. پیامد اقتصادی محدودسازی یا قطع گاز صنایع و کاهش تولید یا تعطیلی آنها و اثر آن بر اقتصاد خانوار را، حتی اخیرا در گزارشات "افشای الف" شرکتهای فعال در بورس اوراق بهادار و درنتیجه افت قیمت سهام آنها شاهد هستیم. این یعنی زیان حدود 50 میلیون نفر سهامداران بورس (یعنی ضرر غير مستقيم بیش از 60% خانواده ها). 

اگر به واقعيات فوق دقت كنيم، همه ما (همه خانواده ها، همه ادارات، واحدهاي تجاري كوچك و بزرگ، سازمانها، مدارس و ...) كه از گاز طبيعي استفاده مي كنيم، در ايجاد اين وضعيت سهيم هستيم.
 
درست است كه متهم اول آلودگي هوا، منابع متحرك (اگزوز وسايل نقليه) و سپس نيروگاهها و صنايع بزرگ است اما با پذيرش واقعيت هاي تلخ فوق، باور كنيم كه بخش ساختمان بعلت عايق نبودن و راندمان پايين وسايل و سيستم هاي گازسوز و درنتيجه مصرف بالاي گاز، از طريق دودكش هاي آنها، در آلودگی هوا سهم مستقيم دارند. اما با توضيحات فوق، علاوه بر آلودگي هوا از طريق دودكش ها، بواسطه كمبود گاز و درنتيجه قطع گاز صنايع، نيروگاهها و پالايشگاهها و استفاده آنها از سوخت مازوت و گازوئـيل، و همچنين خطر افزايش مصرف بنزين بجاي CNG در خودروها، بصورت غير مستقيم هم در آلودگي هوا موثرند.
در نهايت، 
صرفه جويي در مصرف گاز و برق، براي حفظ، تداوم و توسعه توليد، اشتغال و اقتصاد كشور و سلامت يكايك ما ضروي و حياتي است. صرفه جويي در مصرف انرژي، يك وظيفه ملي است و همه مردم بعنوان شهروند مسئول و همه سازمانها، بايد به مسئـوليت خطير اجتماعي شان توجه كنند و دنگ ملي شان را با عمل به راهكارهاي صرفه جويي گاز و حتي برق بپردازند. اين اقدام، به نفع اقتصاد خانواده خود ما هم هست چون هزينه گاز كمتري خواهيم پرداخت. اما مهمتر از اهميت هزينه قبض گاز، توجه به پيامدهاي اقتصادي، اجتماعي و حتي مرگبار حاصل از مصرف بي رويه گاز در خانه هاي ما، بسيار ضروري و انساني است.

نكند ما در خانه یا محل کار، در گرماي زياد باشيم و بتوانيم صرفه جويي كنيم اما توجه و صرفه جويي نكنيم درحاليكه، خطر كمبود گاز،‌ سلامت و امنيت و آرامش ميليون ها نفر از هموطنان مان را تهديد كند. 
دست به دست هم دهيم به مهر      ميهن خويش را كنيم آباد
جواد نوفرستي- بهمن 1400